Δυσμενείς Διακρίσεις σε τηλεοπτικό ρεπορτάζ

Η Επιτροπή Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας αποφάσισε αυτεπάγγελτα να εξετάσει (18_13072022) το ρεπορτάζ «Αγανακτισμένοι οι κάτοικοι Κοκκινοτριμιθιάς - «Θέλουν να μας σφάξουν ούλλους» που προβλήθηκε στις 7 Ιουλίου 2022 στο Κεντρικό Δελτίο Ειδήσεων του Σίγμα. αποφάσισε κατά πλειοψηφία ότι υπάρχει παραβίαση του Κώδικα Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας, και συγκεκριμένα της Ειδικής Διάταξης 12. Δυσμενείς Διακρίσεις.

Στην απάντησή του ο Διευθύνων Σύμβουλος του τηλεοπτικού Σταθμού Σίγμα, Χρύσανθος Τσουρούλης εξηγεί πως πρόθεσή τους ήταν «η προβολή του μεγέθους του προβλήματος στην χώρα μας και της πραγματικότητας των διαστάσεων και επιπτώσεων οι οποίες δυστυχώς πολλαπλασιάζονται και χειροτερεύουν και έχουν άμεσο αντίκτυπο στους πολίτες. Απόδειξη είναι και ο μεγάλος φόβος και η αγανάκτηση κατοίκων – εξ ού και η διαμαρτυρία έξω από την Βουλή- λόγω της συσσώρευσης εκατοντάδων παράνομων μεταναστών στις περιοχές τους, αισθήματα, η έκφραση των οποίων αποτελεί μια πραγματικότητα που καθηκόντως η δημοσιογραφία οφείλει να προβάλει ως προκύπτον γεγονός». Και προσθέτει πως «η παρουσίαση της απόγνωσης της συγκεκριμένης γυναίκας να φωνάζει δεν είχε άλλο σκοπό παρά να δώσει την πραγματικότητα της καθημερινής ζωής κάποιων συμπολιτών μας και το πραγματικό γεγονός των διαμαρτυριών τους προς του κυβερνητικούς εκπροσώπους».

Επισημαίνει επίσης ότι «Αυτός είναι ο ρόλος μας ως δημοσιογράφοι και δεν αντιλαμβανόμαστε ποιος μπορεί να παραπονεθεί για τον φόβο, την απόγνωση, την αγωνία και το παράπονο αυτής της γυναίκας και κυρίως ποιος έχει θιχθεί επειδή ο σταθμός το έχει προβάλει στα πλαίσια ενός πολύ αντικειμενικούς ρεπορτάζ.

Θεωρούμε εντελώς αδικαιολόγητο και άδικο το όποιο παράπονο και το απορρίπτουμε όσο και αν κατανοούμε την ευαισθησία ως προς τους μετανάστες, την οποία συμμεριζόμαστε όταν πρόκειται για νόμιμους πρόσφυγες ή αιτητές ασύλου και για τους οποίους η πολιτεία οφείλει να βρει τρόπους αξιοπρεπούς διαβίωσης».

Η Επιτροπή εξετάζοντας όλα τα δεδομένα αποφάσισε κατά πλειοψηφία ότι υπάρχει παραβίαση του Κώδικα Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας, και συγκεκριμένα της Ειδικής Διάταξης 12. Δυσμενείς Διακρίσεις κατά την οποία

«12.1. Τα ΜΕ αποφεύγουν οποιαδήποτε απευθείας ή άλλη αναφορά ή ενέργεια εναντίον προσώπου ή ομάδας προσώπων η οποία περιέχει στοιχεία δυσμενούς διάκρισης και προκατάληψης με βάση τη φυλή, το χρώμα, τη γλώσσα, την θρησκεία, τις πολιτικές ή άλλες πεποιθήσεις, την εθνική ή εθνοτική ή κοινωνική προέλευση, την περιουσία, την καταγωγή, το φύλο ή τον προσδιορισμό ή την αλλαγή φύλου, τον σεξουαλικό προσανατολισμό, την εγκυμοσύνη, τη σωματική ή νοητική ή αισθητηριακή ή ψυχική ασθένεια ή αναπηρία και την εξωτερική εμφάνιση».

«(…)12.2. Ισοπεδωτικές και μειωτικές εκφράσεις και χαρακτηρισμοί, χλευασμός, διαπόμπευση και διασυρμός προσώπων ή ομάδων προσώπων είναι ανεπίτρεπτα».

Η Επιτροπή τονίζει πως θεωρείται ανεπίτρεπτο να βάζεις πρόθεση στους ανθρώπους ότι ήρθαν εδώ για να κάνουν δολοφονίες.

Οι παρουσιαστές θα πρέπει να είναι προσεκτικοί...

Η Επιτροπή Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας αποφάσισε κατά πλειοψηφία, εξετάζοντας παράπονο (17_040722), ότι υπάρχει παραβίαση του Κώδικα Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας σε συγκεκριμένη αναφορά που έγινε κατά τη διάρκεια της εκπομπής «Χωρίς Περιστροφές» στον τηλεοπτικό σταθμό Σίγμα στις 26/05/22. Η παραβίαση αφορά την Ειδική Διάταξη 12. Δυσμενείς Διακρίσεις.

Σύμφωνα με τον παραπονούμενο κατά τη διάρκεια της εκπομπής του κ. Καρεκλά, με καλεσμένους τρεις ανεξάρτητους υποψήφιους προέδρους της ΚΔ, Α.Δημητριάδη, Κολοκασίδη και Μ. Ηλιάδη, ο κ. Ηλιάδης είπε... «Κύριε Καρεκλά εγώ δεν είμαι…αυτιστικός ... και δικαιολόγησε στην συνέχεια την τοποθέτηση του». Ο παραπονούμενος σημείωσε πως « δεν έγινε καμία αντίδραση ή παρατήρηση από τον συντονιστή της εκπομπής για την προσβολή των συγκεκριμένων ατόμων της κοινωνίας».

Στην απάντησή του ο Υπεύθυνος της εκπομπής «Χωρίς Περιστροφές», Γιάννης Καρεκλάς ανέφερε πως δεν είχε συνειδητοποιήσει ότι λέχθηκε κάτι τέτοιο από φιλοξενούμενο της εκπομπής και απολογήθηκε στον τηλεθεατή. Ο κ. Καρεκλάς σημείωσε ότι «αν είχα αντιληφθεί ότι ο φιλοξενούμενος, όποιος και να ήταν – είχε πρόθεση να μειώσει ή να προσβάλει συγκεκριμένα άτομα της κοινωνίας, άμεση θα ήταν η αντίδρασή μου και μάλιστα πολύ δεικτική. ‘Όμως ο φιλοξενούμενος μιλούσε καθαρά με πολιτικούς όρους και θα ήταν άδικο για αυτόν – έστω και αν χρησιμοποίησε αδόκιμες λέξεις να τον διορθώσω, και αντιλαμβάνεσθε ως δημοσιογράφοι τι εννοώ».

Η Επιτροπή, εξετάζοντας όλα τα δεδομένα, το παράπονο και την απάντηση του μέσου, αποφάσισε κατά πλειοψηφία ότι υπάρχει παραβίαση του Κώδικα Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας και συγκεκριμένα της Ειδικής Διάταξης 12 Δυσμενείς Διακρίσεις, κατά την οποία:

«12.1. Τα ΜΕ αποφεύγουν οποιαδήποτε απευθείας ή άλλη αναφορά ή ενέργεια εναντίον προσώπου ή ομάδας προσώπων η οποία περιέχει στοιχεία δυσμενούς διάκρισης και προκατάληψης με βάση τη φυλή, το χρώμα, τη γλώσσα, την θρησκεία, τις πολιτικές ή άλλες πεποιθήσεις, την εθνική ή εθνοτική ή κοινωνική προέλευση, την περιουσία, την καταγωγή, το φύλο ή τον προσδιορισμό ή την αλλαγή φύλου, τον σεξουαλικό προσανατολισμό, την εγκυμοσύνη, τη σωματική ή νοητική ή αισθητηριακή ή ψυχική ασθένεια ή αναπηρία και την εξωτερική εμφάνιση».

«(…)12.2. Ισοπεδωτικές και μειωτικές εκφράσεις και χαρακτηρισμοί, χλευασμός, διαπόμπευση και διασυρμός προσώπων ή ομάδων προσώπων είναι ανεπίτρεπτα».

Η χρήση του συγκεκριμένου όρου (αυτιστικός, κωφάλαλος κλπ) παραπέμπει σε συγκεκριμένες συμπεριφορές και σε συγκεκριμένη μερίδα ατόμων, και η χρήση του στον δημόσιο λόγο έχει καταργηθεί/απαγορευθεί, ακριβώς για λόγους προστασίας των συγκεκριμένων ατόμων από συμπεριφορές δυσμενούς διάκρισης.

Η ΕΔΔ συστήνει οι παρουσιαστές ζωντανών τηλεοπτικών εκπομπών να είναι πιο προσεκτικοί με τις αναφορές των καλεσμένων.

Η Επιτροπή αντιλαμβάνεται ότι σε μια ζωντανή εκπομπή ο παρουσιαστής δεν μπορεί να τα ελέγχει όλα, ωστόσο είναι σημαντικό να παρεμβαίνει για να αποτρέπονται τέτοιες αναφορές που θίγουν ομάδες προσώπων.

Η Επιτροπή δεν κρύβει την απογοήτευσή της με την απάντηση του Μέσου. Το «δεν το πρόσεξα» σαν να μη συμβαίνει … δεν αποτελεί δικαιολογία. Το ότι ήταν ζωντανή εκπομπή είναι μια δικαιολογία, αλλά όχι να χρησιμοποιείται ο όρος «κωφάλαλοι» και αυτό να επιτρέπεται χωρίς παρέμβαση.

Τρεις παραβιάσεις του Κώδικα σε ρεπορτάζ στο ΡΙΚ

Η Επιτροπή Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας εξέτασε παράπονο (15_26052022) για ρεπορτάζ στο Δελτίο Ειδήσεων του ΡΙΚ στις 21 Μαΐου 2022, που αφορούσε την κηδεία των οστών της Μηλιάς Συζίνου από την κατεχόμενη Γύψου και αποφάσισε ότι το ρεπορτάζ παραβιάζει τρεις διατάξεις του Κώδικα Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας περί: ακρίβειας, ανθρώπινου πόνου και δικαιώματος απάντησης.

Η Επιτροπή Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας εξέτασε κατά την τακτική της συνεδρία τόσο το

παράπονο (15_26052022), που αφορούσε τον τρόπο με τον οποίο παρουσίασε το ΡΙΚ, στο Κεντρικό Τηλεοπτικό του Δελτίο Ειδήσεων, το Σάββατο, 21 Μαΐου 2022, την κηδεία της γιαγιάς του παραπονούμενου, όσο και την απάντηση του μέσου.

Σύμφωνα με τον παραπονούμενο «η γιαγιά μας παρέμεινε εγκλωβισμένη τον Αύγουστο του 1974 και κάτω από άγνωστες συνθήκες πέθανε και τάφηκε στο κοιμητήριο του χωριού μας.

Στο πλαίσιο των ερευνών της ΔΕΑ τα οστά της εντοπίστηκαν το 2019 και ταυτοποιήθηκαν με τη μέθοδο DNA. Το Σάββατο 21 Μαΐου τελέστηκε από την Εκκλησία του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου στη Λάρνακα, η κηδεία της, παρουσία και εκπροσώπων της Πολιτείας. Το ΡΙΚ, «κάλυψε» το γεγονός με κινηματογραφικό συνεργείο. Ωστόσο στο Κεντρικό Δελτίο Ειδήσεων (ΡΙΚ1) της ίδιας μέρας, η δημοσιογράφος που παρουσίασε το ρεπορτάζ διαστρέβλωσε την αλήθεια και είπε πράγματα που προσβάλλουν ακόμη και τη μνήμη της θανούσης».

Και προσθέτει: «Φρονούμε ότι ο τρόπος παρουσίασης του θέματος, πέραν από το ότι παραβιάζει κατάφωρα την αρχή της ακρίβειας της είδησης και αποτελεί, όπως έχουμε προαναφέρει και προσβολή της μνήμης της, υπάρχει έμμεσα και το στοιχείο της υποκίνησης του μίσους, αφού αποδίδεται σε δολοφονία από τους Τούρκους. Ωστόσο κάτι τέτοιο δεν αποδείχθηκε και δεν αποκλείεται η γιαγιά μας, η Μηλιά, να πέθανε από φυσιολογικά αίτια, λόγω και του προχωρημένου της ηλικίας της».

Ο παραπονούμενος αναφέρει επίσης πως «την επόμενη ημέρα, 22/05/2022 κατάφερα να επικοινωνήσω με την δημοσιογράφο- ανταποκρίτρια του ΡΙΚ στην Αμμόχωστο, Δέσποινα Πούρεκκου, η οποία ετοίμασε το σχετικό ρεπορτάζ. Η κα Πούρεκκου παραδέχθηκε ότι αυτά που είπε μπορεί να μην ανταποκρίνονταν στην πραγματικότητα, και ως εκ τούτου, όπως μου ανέφερε, θα επιχειρούσε διόρθωση και/ή απολογία στην καθημερινή πρωινή ραδιοφωνική της ανταπόκριση, στο «Πρωινό Δρομολόγιο» του Γ΄ Ραδιοφωνικού Προγράμματος του ΡΙΚ, την επόμενη ημέρα. Ασφαλώς κάτι τέτοιο -που δεν ξέρουμε εάν τελικά έγινε- δεν ισοδυναμεί με την αποκατάσταση της αλήθειας, ως όφειλε πρωτίστως η Δημόσια Ραδιοτηλεόραση.

Στην κα Πούρεκκου υπέδειξα σε γραπτό τηλεφωνικό μήνυμα που της απέστειλα λίγη ώρα μετά που μιλήσαμε στο τηλέφωνο, ότι η διόρθωση θα έπρεπε να γίνει τουλάχιστον στο τηλεοπτικό δελτίο ειδήσεων του ΡΙΚ1, την αντίστοιχη ώρα της προηγηθείσας μετάδοσης». Τέλος σημειώνει πως: «επί του γραπτού μηνύματος (sms), στο οποίο ανέφερα αυτολεξεί τα ακόλουθα: «Καλησπέρα. Θα ήθελα να θέσω υπόψη σας ότι αποτελεί επιθυμία της οικογένειας μας, η ανασκευή της είδησης να γίνει στο κεντρικό δελτίο ειδήσεων του ΡΙΚ1, στον ίδιο χρόνο και διάρκεια με το χθεσινό ρεπορτάζ», ουδεμία απάντηση έλαβα».

Στην απάντησή του ο Διευθυντής Ειδήσεων του ΡΙΚ, Γιάννης Νικολάου τονίζει πως ότι «το ΡΙΚ σαφώς δεν είχε πρόθεση να «υποκινήσει μίσος». Το ΡΙΚ ωστόσο έχοντας τάξει ως υποχρέωσή του να τιμήσει όλους τους αγνοούμενους, των οποίων διακριβώνεται η τύχη καλύπτοντας και προβάλλοντας την κηδεία τους ως ελάχιστο φόρο τιμής για τη θυσία τους, με όποιον τρόπο κι αν αυτή επραγματώθη, και παρουσιάζοντας τα γεγονότα που σχετίζονται με τον θάνατό τους. Αυτό έπραξε και στην περίπτωση της αείμνηστης Μηλιάς Σύζινου (…).»

Και προσθέτει: «Η δημοσιογράφος του ΡΙΚ πολύ ορθά, στο ρεπορτάζ για την κηδεία της μέχρι πρότινος αγνοούμενης γριάς, ανέφερε πως αυτή δολοφονήθηκε από τους Τούρκους, εξάγοντας το συμπέρασμα αυτό (το οποίο θα ήταν το συμπέρασμα οποιουδήποτε δημοσιογράφου, ιδιαίτερα αν έχει καλύψει αμέτρητες κηδείες αγνοούμενων στο παρελθόν) από την ξεκάθαρη αναφορά στην επικήδειο του κοινοτάρχη της Γύψου, ότι: «η άτυχη Μηλιά εντοπίστηκε στο σπίτι της νεκρή και γυμνή», σε συνδυασμό και με την επίσης ρητή αναφορά του εγγονού της, ο οποίος στον δικό του επικήδειο πρόσθεσε πως «δεν της άξιζε τέτοιος θάνατος». Στο ρεπορτάζ του ΡΙΚ δεν αναφέρεται τίποτε λιγότερο και τίποτε περισσότερο από τις ως άνω αναφορές, οι οποίες επαναλαμβάνω, λογικώς οδήγησαν στο συμπέρασμα της δημοσιογράφου ότι επρόκειτο περί δολοφονίας από τους Τούρκους».

Ο κ. Νικολάου επαλήθευσε το γεγονός ότι ο παραπονούμενος επικοινώνησε με τη δημοσιογράφο του ΡΙΚ το βράδυ της επόμενης ημέρας της μετάδοσης του ρεπορτάζ και πως ότι η δημοσιογράφος απολογήθηκε, ενώ δεσμεύτηκε να «επανορθώσει», προτείνοντας να αναφερθεί στο Πρωινό Δρομολόγιο της επόμενης ημέρας (Δευτέρας) ξανά στο θέμα της κηδείας, λαμβάνοντας υπόψη την εξιστόρηση και τις ευαισθησίες του κ. Σύζινου. Ωστόσο σύμφωνα με τον κ. Νικολάου «επιθυμία της οικογένειας ήταν να γίνει ανασκευή (!) της είδησης στο κεντρικό δελτίο ειδήσεων του ΡΙΚ της επόμενης μέρας στον ίδιο χρόνο και διάρκεια με το ρεπορτάζ της κηδείας», «κάτι που δεν μπορούσε να γίνει», όπως απάντησε στην οικογένεια η δημοσιογράφος. Ο κ. Νικολάου σημειώνει πως η δημοσιογράφος εξήγησε μάλιστα στον παραπονούμενο πως «δεν ήταν δική της απόφαση κάτι τέτοιο και πως θα το συζητούσε την επόμενη μέρα με τον υπεύθυνο σύνταξης» (…) «ο οποίος πολύ ορθά έκρινε ότι δεν μπορεί να μεταδοθεί ξανά το ρεπορτάζ.»

Εν κατακλείδι ο κ. Νικολάου σημειώνει πως θεωρεί ότι «τόσο η δημοσιογράφος που εκπόνησε το σχετικό ρεπορτάζ, όσο και ο αρχισυντάκτης του δελτίου που έκρινε δύο ημέρες αργότερα ότι δεν μπορεί να μεταδοθεί ξανά τηλεοπτικό ρεπορτάζ για την κηδεία για να ανασκευαστεί (άραγε τι;) και ως εκ τούτου, ως προϊστάμενος τους αναλαμβάνω πλήρως την ευθύνη εκ μέρους τους θεωρώντας και ότι δεν έπραξαν κάτι εκτός της άχρι τούδε ακολουθητέας πρακτικής και πολιτικής του τμήματος ή οτιδήποτε εκτός δημοσιογραφικής ή άλλης δεοντολογίας».

Η Επιτροπή Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας εξετάζοντας το παράπονο και την απάντηση του μέσου αποφάσισε ΟΜΟΦΩΝΑ ότι εντοπίζεται ξεκάθαρη παραβίαση τριών διατάξεων του Κώδικα Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας: 1. Ακρίβεια 2. Δικαίωμα Απάντησης και περί ανθρωπίνου πόνου.

Σύμφωνα με την Ειδική Διάταξη 1. Ακρίβεια

Τα Μ.Μ.Ε. μεριμνούν ώστε να μη δημοσιεύονται ανακριβείς,

παραπλανητικές, φανταστικές ή διαστρεβλωτικές της αλήθειας ειδήσεις, πληροφορίες ή σχόλια. Σε περίπτωση που έχει συμβεί κάτι τέτοιο χωρούν σε άμεση διόρθωση ή και απολογία.

Τα Μ.Μ.Ε. ενώ έχουν δικαίωμα να προβαίνουν σε αναλύσεις και να υποστηρίζουν συγκεκριμένες θέσεις, εν τούτοις θα πρέπει να καθιστούν σαφή τη διάκριση μεταξύ γεγονότος και ερμηνείας, σχολίου ή

εικασίας.Τα Μ.Μ.Ε. και οι λειτουργοί των έχουν υποχρέωση να παρέχουν έγκυρη πληροφόρηση στους καταναλωτές.

Επιπλέον το ρεπορτάζ παραβιάζει την Ειδική Διάταξη 2. ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΑΠΑΝΤΗΣΗΣ, σύμφωνα με την οποία:

Τα Μ.Μ.Ε. παρέχουν στους επηρεαζόμενους, στην κατάλληλη περίπτωση και ιδιαιτέρως όταν έχουν υποστεί επίθεση, την ευκαιρία να απαντήσουν, και εν πάση περιπτώσει μέσα σε χρονικό διάστημα που

δεν θα απέχει χρονικά από το δημοσίευμα ή τη μετάδοση τόσο, ώστε το δικαίωμα απάντησης να καθίσταται άνευ αντικειμένου. Τα ΜΜΕ έχουν το δικαίωμα να συντομεύουν μακροσκελείς επιστολές, νοουμένου ότι δεν θα επηρεάζεται ουσιωδώς το περιεχόμενο της απάντησης και να αρνούνται τη δημοσίευση επιστολών που είναι ενδεχόμενο να έχουν νομικές συνέπειες για τα ίδια ή τρίτα πρόσωπα.

Όπως αναφέρθηκε κατά την εξέταση του παραπόνου, στον φάκελο της ΔΕΑ για την εν λόγω αγνοούμενη δεν γίνεται αναφορά σε αιτία θανάτου, η οποία ήταν το συμπέρασμα της δημοσιογράφου και όχι το γεγονός. Δεν υπάρχει κανείς να επιβεβαιώσει την αιτία θανάτου, ούτε ιατροδικαστική έκθεση ούτε από την ΔΕΑ.

Επιπλέον, από τους δύο επικήδειους δεν προκύπτει πως η αγνοούμενη δολοφονήθηκε από τους Τούρκους, αλλά οι ομιλητές ανέφεραν πως «βρέθηκε μόνη, γυμνή, νεκρή» και ο εγγονός της σε αυτό αναφερόταν όταν είπε «δεν της άξιζε τέτοιος θάνατος».

Η ΕΔΔ επισημαίνει πως ειδικά το ΡΙΚ, ως η δημόσια ραδιοτηλεόραση, και με δεδομένο και αυτό που οι ίδιοι επικαλούνται ως καθήκον προς τους αγνοούμενους και τις οικογένειές τους, όφειλε να είναι δις και τρις πιο προσεκτικό με τις πληροφορίες που μεταδίδει για την αιτία θανάτου.

Η Επιτροπή τονίζει, παράλληλα, πως ο Διευθυντής Ειδήσεων του ΡΙΚ δεν φαίνεται να κατανοεί πού υπάρχει παραβίαση στο ρεπορτάζ ειδικά με την κατακλείδα της απάντησής του.

Όπως αναφέρθηκε φράσεις από την απάντηση όπως ότι «δεν μπορεί να γίνει ανασκευή» κλπ δεν συνάδουν με τη Δεοντολογία και με τον Κώδικα. Ο κ. Νικολάου δεν παραθέτει επιχείρημα που να απαντά στο παράπονο.

Έγινε επίσης αναφορά πως λόγω της ευαισθησίας του θέματος των αγνοουμένων, οι δημοσιογράφοι και τα ΜΜΕ προσεγγίζουν τέτοια θέματα με συγκεκριμένο τρόπο, συχνά καταλήγοντας σε λανθασμένα συμπεράσματα που δεν επιβεβαιώνονται από τα γεγονότα και από την ιστορία.

Διατυπώθηκε και η άποψη πως πέραν της διάταξης για την Ακρίβεια, υπάρχει παραβίαση και στη διάταξη για τον ανθρώπινο πόνο, των οικείων της αγνοούμενης. Παρόλο που η δημοσιογράφος δεσμεύτηκε ότι θα ανασκευάσει και απολογήθηκε προς την οικογένεια, εντούτοις διόρθωση δεν έγινε. Μάλιστα ο Διευθυντής Ειδήσεων του ΡΙΚ αποκλείει τη διόρθωση και την ανασκευή με συνοπτικές διαδικασίες, ως να θεωρεί ότι επειδή το λάθος έγινε και τέλειωσε το ΡΙΚ δεν έχει υποχρέωση να προβεί σε διόρθωση.

Μέλος έκανε λόγο και για δημοσιογραφικά κλισέ, τα οποία ίσως αποδίδονται και στην ταχύτητα με την οποία διεκπεραιώνεται η δημοσιογραφική εργασία, και πρόσθεσε πως η απάντηση του ΡΙΚ προκαλεί τεράστια δυσφορία για δύο λόγους:

1. Ο τρόπος που θέτει την ανασκευή με θαυμαστικό… Η ανασκευή στην οποία υποστηρίζει ότι προχώρησε σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να θεωρηθεί διόρθωση.
2. Το ΡΙΚ έχει την εξουσία σε τόσα Μέσα και είναι αδιανόητο για ρεπορτάζ που προβλήθηκε σε κεντρικό δελτίο των 20:30 στην τηλεόραση το Σάββατο, να θεωρείται ότι έγινε διόρθωση στο ραδιόφωνο στις 06:30 το πρωί της Τρίτης.

Μέλη ζήτησαν όπως περιληφθεί στην απόφαση η άποψη ότι η δημόσια ραδιοτηλεόραση έχει υποχρέωση μεγαλύτερη από αυτήν οποιουδήποτε άλλου μέσου να προβαίνει σε άμεση διόρθωση ή σε διόρθωση ικανή και ίση με το λάθος στο οποίο προέβη.

Ειδικά καθώς τέτοιες αναφορές, βασισμένες σε αυθαίρετα συμπεράσματα, μπορεί να παρασύρουν και άλλους δημοσιογράφους αλλά και την κοινή γνώμη, ειδικά εάν προέρχονται από το ΡΙΚ.

Αναφέρθηκε, τέλος, ότι αποτελεί λαϊκισμό το γεγονός ότι το ΡΙΚ προσπαθεί να εμφανιστεί ως το κανάλι που προβάλει κηδείες αγνοούμενων, δήθεν για να τους τιμήσει, όταν οι αναφορές του βασίζονται σε αυθαίρετα συμπεράσματα.

Παραβίαση τρίων σημείων του Κώδικα

Η Επιτροπή Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας αποφάσισε ομόφωνα ότι το ρεπορτάζ με τίτλο «Προκλητικά τα επιδόματα αιτητών ασύλου - Ξεπερνούν τα 1000 ευρώ», που δημοσιεύθηκε στην διαδικτυακή «Famagusta News» και στην επίσης διαδικτυακή «Daily», στις 25 Μαΐου 2022, παραβιάζει τον Κώδικα Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας, και συγκεκριμένα, τις Ειδικές Διατάξεις 1. Ακρίβεια, 12. Δυσμενείς Διακρίσεις, αλλά και σημείο των Γενικών Διατάξεων.

Η Επιτροπή Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας εξέτασε σε τακτική συνεδρίασή της το παράπονο (16_270522), χωρίς να έχει λάβει απάντηση από το Μέσο, καθώς είχε παρέλθει ο προβλεπόμενος από το Καταστατικό και τον Κώδικα χρόνος των 15 ημερών που δίδεται στο Μέσο για να τοποθετηθεί επί του παραπόνου.

Σύμφωνα με την παραπονούμενη, το ρεπορτάζ παραθέτει πληροφορίες «που είναι παραπλανητικές». Η παραπονούμενη επισύναψε, μάλιστα, πίνακα για τα επιδόματα που δίδονται σε αιτητές ασύλου, και όπως αυτά αναγράφονται στην ιστοσελίδα της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, και πρόσθεσε πως «το άρθρο περιέχει διάφορες αστήριχτες αναφορές για τον δήθεν πολυτελή τρόπο ζωής των αιτητών ασύλου παραθέτοντας ως πηγές «Στοιχεία που έλαβε το Famagusta News», με στόχο να διασπείρει την έχθρα κατά των αιτητών ασύλου και το ρατσιστικό μίσος».

Η Επιτροπή αποφάσισε ομόφωνα ότι το άρθρο παραβιάζει την Ειδική Διάταξη 1. Ακρίβεια, την Ειδική Διάταξη 12. Δυσμενείς Διακρίσεις, αλλά και την πρόνοια από τις Γενικές Διατάξεις που αφορά στον επαγγελματισμό και το ήθος των δημοσιογράφων και λειτουργών των Μέσων Ενημέρωσης.

Σύμφωνα με τον Κώδικα και την Ειδική Διάταξη 1. Ακρίβεια:

«Τα ΜΜΕ μεριμνούν ώστε να μη δημοσιεύονται ανακριβείς, παραπλανητικές, φανταστικές ή διαστρεβλωτικές της αλήθειας ειδήσεις, πληροφορίες ή σχόλια. Σε περίπτωση που έχει συμβεί κάτι τέτοιο χωρούν σε άμεση διόρθωση ή και απολογία.

Τα ΜΜΕ ενώ έχουν δικαίωμα να προβαίνουν σε αναλύσεις και να υποστηρίζουν συγκεκριμένες θέσεις, εν τούτοις θα πρέπει να καθιστούν σαφή τη διάκριση μεταξύ γεγονότος και ερμηνείας, σχολίου ή εικασίας. Τα ΜΜΕ και οι λειτουργοί των έχουν υποχρέωση να παρέχουν έγκυρη πληροφόρηση στους καταναλωτές.»

Η Επιτροπή σημειώνει πως ο δημοσιογράφος προβάλλει στο ρεπορτάζ του λάθος στοιχεία και αυθαίρεται καταλήγει στα συμπεράσματά του, με αποτέλεσμα ο λόγος του να εξελίσσεται σε ρατσιστικό, παραβιάζοντας και την Ειδική Διάταξη 12. Δυσμενείς Διακρίσεις.

Σύμφωνα με την Επιτροπή, το ρεπορτάζ πάσχει και λόγω της γλώσσας (συγκεκριμένα της χρήσης φράσεων όπως «προκλητικά τα επιδόματα των αιτητών ασύλου», που εμφανίζεται και στον τίτλο) όπως και λόγω και του ύφους που χρησιμοποιεί σε όλο το ρεπορτάζ, καθώς ο δημοσιογράφος καλλιεργεί, εμμέσως πλην σαφώς, συγκεκριμένο κλίμα ρατσισμού και μίσους κατά των μεταναστών οι οποίοι λαμβάνουν επιδόματα από το κράτος.

Εικόνα ρατσισμού δημιουργεί και η χρήση των λέξεων «προκλητικό» και «αλλοδαπός» στην ίδια πρόταση.

Σύμφωνα με την Ειδική Διάταξη 12. Δυσμενείς Διακρίσεις:

«Τα ΜΜΕ αποφεύγουν οποιαδήποτε απ’ ευθείας ή άλλη αναφορά ή ενέργεια εναντίον προσώπου η οποία περιέχει στοιχεία προκατάληψης με βάση τη φυλή, το χρώμα, τη γλώσσα, τη θρησκεία, τις πολιτικές ή άλλες πεποιθήσεις, την εθνική ή κοινωνική προέλευση,

την περιουσία, την καταγωγή, την ηλικία, το φύλο και το προσωπικό

καθεστώς, περιλαμβανομένης της φυσικής ή διανοητικής ασθένειας ή αναπηρίας.

Ο χλευασμός, η διαπόμπευση και ο διασυρμός ατόμων ή ομάδων είναι ανεπίτρεπτος.»

Η Επιτροπή τονίζει πως τα στερεότυπα στη γλώσσα και στην κάλυψη συγκεκριμένων θεμάτων, όπως και το χαμηλό επαγγελματικό επίπεδο δημοσιογράφων και Μέσων, μπορεί να οδηγήσει τους αναγνώστες σε λάθος συμπεράσματα, άρα καλλιεργούν ή και διαιωνίζουν τις ρατσιστικές νοοτροπίες. Ακόμα και αν οι αριθμοί στο συγκεκριμένο ρεπορτάζ είναι σωστοί, η γλώσσα που χρησιμοποιείται αγγίζει τα όρια του λαϊκισμού. Γι’ αυτό και η Επιτροπή εντοπίζει παραβίαση και της πρόνοιας των Γενικών Διατάξεων του Κώδικα στο σημείο που αναφέρει:

«Το ήθος, η αξιοπρέπεια και εντιμότητα, η διαγωγή, η συμπεριφορά και το επαγγελματικό επίπεδο των λειτουργών θα πρέπει να είναι της υψηλότερης δυνατής στάθμης.»

Καμία παραβίαση στο ρεπορτάζ του "Φ"

Η Επιτροπή Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας εξέτασε παράπονο και αποφάσισε ομόφωνα ότι το δημοσίευμα στην εφημερίδα Φιλελεύθερος με τίτλο «Βλέπω εμπόδια στα όνειρά μου - Κραυγή αγωνίας από 24χρονη» (ημερομηνίας δημοσίευσης 01 Απριλίου 2022), το οποίο υπογράφει η δημοσιογράφος Μαριλένα Παναγή, δεν παραβιάζει καμία διάταξη του Κώδικα Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας.

Το ρεπορτάζ της εφημερίδας αφορούσε στην ανάδειξη της δύσκολης θέσης στην οποία βρέθηκαν οι ασθενείς με εγκεφαλική παράλυση, μετά την απόφαση του Οργανισμού Ασφάλισης Υγείας για μείωση του αριθμού των φυσιοθεραπειών που δικαιούνται τα άτομα με αναπηρίες, όπως αυτή παρουσιάστηκε στην Επιτροπή Υγείας της Βουλής. Η ΕΔΔ εξέτασε το παράπονο (10_3_4_2022) για το συγκεκριμένο ρεπορτάζ και την απάντηση του μέσου, σε τακτική της συνεδρία, και αποφάσισε πως δεν υπάρχει καμία παραβίαση του Κώδικα, καθώς η δημοσιογράφος κατέγραψε αναφορές που έγιναν ενώπιον της Επιτροπής Υγείας της Βουλής, και όσα από τα πολλά που λέχθηκαν έκρινε ότι στήριζαν το θέμα που επέλεξε να αναδείξει.

Σύμφωνα με το παράπονο το άρθρο «όχι μόνο καταγράφει άκρως λανθασμένες πληροφορίες για το θέμα των φυσιοθεραπειών, αλλά επίσης καταγράφει ένα ΚΑΡΑΜΠΙΝΑΤΟ ΨΕΜΑ – ‘’Οι εκπρόσωποι των διαφόρων συνδέσμων που συμμετείχαν στη συνεδρίαση υποστήριξαν ότι η συγκεκριμένη απόφαση δεν ελήφθη στη βάση επιστημονικών κριτηρίων’’, κάτι το οποίο, ωστόσο, διέψευσαν οι επηρεαζόμενοι επαγγελματίες υγείας».

Στη συνέχεια ο παραπονούμενος χαρακτηρίζει την καταγραφή ως άκρως προσβλητική για τους επαγγελματίες υγείας που ασχολούνται με παιδιά με εγκεφαλική παράλυση».

Και προσθέτει: «Το μεγαλύτερο πρόβλημα όμως είναι το γεγονός ότι την ίδια μέρα που δημοσιεύθηκε το άρθρο, ενημερώθηκε για τα ανωτέρω ο αρχισυντάκτης της εφημερίδας τόσο τηλεφωνικώς όσο και με ηλεκτρονικό ταχυδρομείο το οποίο αποστάληκε από την εκπρόσωπο του συνδέσμου Αγκαλιά Ελπίδας τόσο στον ίδιο όσο και στην δημοσιογράφο. Λυπάμαι να παρατηρήσω ότι μέχρι και αυτή τη στιγμή που γράφω το μήνυμα αυτό, το άρθρο ΔΕΝ έχει αποσυρθεί ούτε έχει τροποποιηθεί για να αφαιρεθούν τα ψεύδη που καταγράφει τουλάχιστον όσον αφορά τους επαγγελματίες υγείας».

Στην απάντησή της η δημοσιογράφος αναφέρει πως «τόσο ο τίτλος, όσο και η πρόταξη του συγκεκριμένου κειμένου καταδεικνύουν ξεκάθαρα τις προσθέσεις μου ως δημοσιογράφος αλλά και τις προθέσεις της εφημερίδας, που δεν ήταν άλλες από την ανάδειξη της δύσκολης θέσης στην οποία βρέθηκαν οι ασθενείς μετά την υπό συζήτηση απόφαση του ΟΑΥ για μείωση του αριθμού των φυσιοθεραπειών που δικαιούνται τα άτομα με αναπηρίες.

Αυτός άλλωστε ήταν και ο σκοπός της δημοσιοποίησης του θέματος από τους ίδιους τους εμπλεκόμενους συνδέσμους. Για αυτό το λόγο συνεδρίασε και η Επιτροπή Υγείας της Βουλής».

Και προσθέτει: «Εάν οι προθέσεις μας ήταν διαφορετικές, τότε το κείμενο δεν θα πρότασσε την κραυγή αγωνίας της 24χρονης κοπέλας που συμμετείχε στην συγκεκριμένη συνεδρίαση της Επιτροπής. Άρα θεωρώ ότι ως δημοσιογράφος, στο χώρο που μου παραχωρήθηκε για να μεταφέρω τα όσα έγιναν στην Βουλή, μετέδωσα ακριβώς τον στόχο αλλά και την ουσία του θέματος».

Για την αναφορά της σε «επαγγελματίες υγείας» με την διευκρίνιση «οι επηρεαζόμενοι επαγγελματίες υγείας» η δημοσιογράφος σημειώνει πως «παρέπεμπε στους φυσιοθεραπευτές και στην αναφορά της εκπροσώπου του συνδέσμου τους, την οποία ο ίδιος ο παραπονούμενος περιγράφει στο παράπονο του, γεγονός που μεταξύ άλλων αποδεικνύει και το γεγονός ότι και ο ίδιος κατανόησε το τι ακριβώς περιγράφεται στο συγκεκριμένο κείμενο».

Τέλος σημειώνει πως «με βάση τα πιο πάνω είναι νομίζω ξεκάθαρο πως δεν θα χωρούσε απόσυρση ή τροποποίηση. Εννοείται βεβαίως πως έχουν κάθε δικαίωμα να εκφράσουν τις θέσεις τους επί του θέματος ως απάντηση».

Ο σεβασμός της αλήθειας και του δικαιώματος του πολίτη για αντικειμενική, ολοκληρωμένη και έγκυρη πληροφόρηση αποτελεί υποχρέωση όλων των Μέσων και των λειτουργών των

Η Επιτροπή Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας αποφάσισε ομόφωνα ότι το παράπονο (9_31_3_2022) που εξέτασε σχετικά με δημοσίευμα της ιστοσελίδας «Reporter» με τίτλο «Φοβερές καταγγελίες για… εισβολή μεταναστών σε διαμερίσματα – Επιστολή σε Νουρή», ημερομηνίας 22/03/2022, παραβιάζει τον Κώδικα Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας και συγκεκριμένα πρόνοιες των Γενικών Διατάξεων και την Ειδική Διάταξη 12: Δυσμενείς Διακρίσεις.

Η Επιτροπή Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας εξέτασε σε συνεδρίασή της το παράπονο που έλαβε (9_31_3_2022) για το δημοσίευμα της ιστοσελίδας Reporter με τίτλο «Φοβερές καταγγελίες για …εισβολή μεταναστών σε διαμερίσματα – Επιστολή σε Νουρή», ημερομηνίας 22/03/2022, καθώς και την απάντηση του Μέσου.

Σύμφωνα με τους παραπονούμενους, το δημοσίευμα «προβαίνει σε ψευδή και/ή ανακριβή αναφορά γεγονότων και/ή δυσφημιστικό δημοσίευμα σε βάρος των πελατών μας (ΣΣ ιδιοκτήτες υποστατικού), τους οποίους και στοχοποιεί».

Σημειώνουν πως η εισαγωγή του άρθρου είναι «εντελώς παραπλανητική και αναληθής, καθότι γίνεται αναφορά σε παράνομους αλλοδαπούς τους οποίους οι πελάτες μας μετέφεραν από το συγκρότημα διαμερισμάτων τους στη Χλώρακα σε άλλους χώρους. Τα πραγματικά γεγονότα ωστόσο, είναι ότι πρόκειται για πρόσωπα, τα οποία δεν ξεπερνούν τους 40 σε αριθμό, και τα οποία είναι όλοι τους μετανάστες, νόμιμα διαμένοντες στη Δημοκρατία και κάτοχοι κάρτας αλλοδαπών, η οποία τους παραχωρήθηκε από τη Δημοκρατία».

Επιπλέον στο παράπονο γίνεται αναφορά στις δηλώσεις του Κοινοτάρχη του χωριού Έμπα, οι οποίες χαρακτηρίζονται ως ψευδείς, αλλά και στις συνθήκες διαβίωσης των αλλοδαπών, με τον ισχυρισμό ότι «δεν είναι «συνθήκες εξαθλίωσης» όπως ισχυρίζεται το άρθρο, αλλά ικανοποιητικές».

Αναφορικά με συνδέσμους (links) που παρατίθενται στο δημοσίευμα και παραπέμπουν σε άλλα ρεπορτάζ με την ίδια θεματική, οι παραπονούμενοι ισχυρίζονται ότι οι συγκεκριμένοι σύνδεσμοι «εκτός του ότι είναι παραπλανητικοί, συνιστούν ρητορική μίσους ή/και ρατσιστική ρητορική σε βάρος των αλλοδαπών στην κοινότητα της επαρχίας Πάφου».

Στην απάντησή της, η αρχισυντάκτρια του Reporter, Ντίνα Κλεάνθους, αναφέρει πως «όλες οι πληροφορίες που καταγράφονται στο ρεπορτάζ αναφορικά με τους αλλοδαπούς, πηγάζουν από ενημέρωση που έτυχε ο δημοσιογράφος από αρμόδιους, οι οποίοι δεν θέλησαν να μιλήσουν επώνυμα».

Για τις δηλώσεις του Κοινοτάρχη Έμπας, επισημαίνει πως «ο δημοσιογράφος, ως όφειλε, είχε επικοινωνία με τον Κοινοτάρχη του χωριού… Τα όσα αναφέρει στις δηλώσεις του ο κ. Αντώνης Νικηφόρου, είναι οι δικοί του ισχυρισμοί, τους οποίους προβάλει δημόσια και μεταφέρθηκαν αυτολεξεί, εξού και βρίσκονται σε εισαγωγικά ή σε άλλα σημεία γίνεται αναφορά από τον δημοσιογράφο, πως ο ίδιος ο καταγγελλόμενος «αναφέρει», «καταγγέλλει», «υποστηρίζει» κτλ».

Σε ό,τι αφορά τα links, η κ. Κλεάνθους σημειώνει πως αυτή «είναι μια πρακτική που ακολουθεί ο REPORTER, χωρίς να σημαίνει πως έχουν σχέση με την υπόθεση». Και προσθέτει: «…σε καμία περίπτωση δεν δημοσιεύονται πληροφορίες χωρίς να διασταυρωθούν και χωρίς να υπάρχει επικοινωνία με αρμόδιο ή εμπλεκόμενο πρόσωπο και οι οποιεσδήποτε αναφορές περί σκόπιμης παραπληροφόρησης απορρίπτονται κατηγορηματικά.»

Η Επιτροπή Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας εξετάζοντας όλα τα δεδομένα αποφάσισε ΟΜΟΦΩΝΑ ότι το δημοσίευμα παραβιάζει τον Κώδικα Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας, και συγκεκριμένα την Ειδική Διάταξη 12: Δυσμενείς Διακρίσεις, σύμφωνα με την οποία:

Τα Μ.Μ.Ε. αποφεύγουν οποιαδήποτε απ’ ευθείας ή άλλη αναφορά ή ενέργεια εναντίον προσώπου η οποία περιέχει στοιχεία προκατάληψης με βάση στη φυλή, το χρώμα, τη γλώσσα, τη θρησκεία, τις πολιτικές ή άλλες πεποιθήσεις, την εθνική ή κοινωνική προέλευση, την περιουσία, την καταγωγή, το φύλο και το προσωπικό καθεστώς, περιλαμβανομένης της φυσικής ή διανοητικής ασθένειας ή αναπηρίας. Ο χλευασμός, η διαπόμπευση και ο διασυρμός ατόμων ή ομάδων είναι ανεπίτρεπτος.

Η Επιτροπή κρίνει, επίσης, πως ότι το άρθρο παραβιάζει και τις Γενικές Διατάξεις ότι «…ο σεβασμός της αλήθειας και του δικαιώματος του πολίτη για αντικειμενική, ολοκληρωμένη και έγκυρη πληροφόρηση αποτελεί υποχρέωση όλων των Μέσων και των λειτουργών των». Και αυτό, εξαιτίας του τρόπου με τον οποίο χρησιμοποιεί ο δημοσιογράφος τη γλώσσα για να παρουσιάσει τις πληροφορίες του. Ο τρόπος γραφής του ρεπορτάζ είναι αυτός που μετατρέπει τον δημοσιογραφικό λόγο σε ρατσιστικό, αντί αντικειμενικό, έστω κι αν ο δημοσιογράφος γράφει αληθινά γεγονότα και μαρτυρίες.

Λέξεις και φράσεις όπως «παράνομοι μετανάστες» αντί «αιτητές ασύλου» ή απλώς «μετανάστες», «Λερναία Ύδρα» και «εισβολή», κακώς χρησιμοποιούνται για να περιγράψουν την κατάσταση.

Πρόσθετα, η Επιτροπή υποδεικνύει πως η παράθεση ή αναμετάδοση δηλώσεων οποιουδήποτε προσώπου με ρατσιστικό περιεχόμενο δεν αναστέλλει ούτε ακυρώνει την ευθύνη των δημοσιογράφων και των Μέσων απέναντι στον Κώδικα και τη Δεοντολογία. Οι δημοσιογράφοι οφείλουν να μην αναπαράγωγουν ρατσιστικές αναφορές και λόγο που μπορεί να συνιστά ρητορική μίσους.

Τέλος, με αφορμή το εν λόγω παράπονο, η Επιτροπή υπενθυμίζει πως οι δημοσιογράφοι πρέπει να είναι προσεκτικοί στις αναφορές τους σε πολίτες τρίτων χωρών, οι οποίοι βρίσκονται στην Κύπρο, και να αποφεύγουν λέξεις και φράσεις όπως «παράνομοι μετανάστες» ή/και «λαθρομετανάστες».

Σύμφωνα με τη διεθνή πρακτική, οι λειτουργοί των ΜΜΕ θα πρέπει να κάνουν τη διάκριση, αν πρόκειται για: οικονομικούς μετανάστες, πολιτικούς πρόσφυγες, αιτητές πολιτικού ασύλου, παράτυπους μετανάστες, άτομα που είναι θύματα εμπορίας ανθρώπων (trafficking), ή άτομα που βρίσκονται υπό την προστασία του κράτους για οποιοδήποτε λόγο.

Υπενθυμίζεται, παράλληλα, ότι ο όρος που προκρίνουν διεθνείς φορείς προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων για μετανάστες που εισέρχονται ή διαμένουν σε μια χώρα χωρίς νομιμοποιητικά έγγραφα, είναι «παράτυποι μετανάστες» ή «μετανάστες χωρίς χαρτιά».

Ανεπίτρεπτος ο εκφοβισμός δημοσιογράφων

Η Επιτροπή Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας εξέτασε παράπονο (7_22_3_2022) για άρθρο του Διευθυντή Σύνταξης της εφημερίδας «Φιλελεύθερος», Άριστου Μιχαηλίδη, με τίτλο «Το ξέπλυμα της τουρκικής εισβολής πήρε νέες διαστάσεις» (ημερομηνία δημοσίευσης 18 Μαρτίου 2022), και αποφάσισε ομόφωνα ότι δεν υπάρχει καμία παραβίαση του Κώδικα Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας.

Το άρθρο σχολίαζε αναφορές που είχαν περιληφθεί σε έκδοση των Πολιτιστικών Υπηρεσιών του Υπουργείου Παιδείας, με τίτλο «Χριστόφορος Σάββα: Πρόωρα Παρών», η οποία, σύμφωνα με τους παραπονούμενους, αποτελούσε κείμενο έκδοσης για τη συμμετοχή της Κύπρου στην Μπιενάλε Βενετίας το 2019.

Κατά την άποψη των παραπονουμένων, «η καταγγελία βασίζεται στην τακτική εκφοβισμού που υιοθετεί ο δημοσιογράφος ενάντια στην ελεύθερη έκφραση του γραπτού λόγου της θεωρίας της τέχνης και των εικαστικών τεχνών στην Κύπρο». Εξέφραζαν, παράλληλα, την εκτίμηση ότι «η ανεκτικότητα τέτοιου είδους συμπεριφορών δημοσιογράφων και μάλιστα διευθυντών σύνταξης, με την εξουσία που τους απονέμεται, αν δεν αντιμετωπιστούν έγκαιρα και με επαγγελματισμό, θα οδηγήσει σε περαιτέρω καλλιέργεια του ελέγχου. Ένας τέτοιος έλεγχος μας απομακρύνει από την γνησιότητα της τέχνης και της σύνδεσης του τόπου μας με διεθνείς οργανισμούς, εκθέσεις και Μπιενάλε, που το μόνο που αναζητούν είναι εξαιρετικής ποιότητας προτάσεις σύγχρονης τέχνης από τις οποίες αποπνέουν πρωτίστως δημοκρατικότητα και ευαισθησία σε κοινωνικά θέματα».

Στην απάντησή του ο Διευθυντής Σύνταξης της εφημερίδας «Φιλελεύθερος», Άριστος Μιχαηλίδης, ανέφερε πως «το κείμενο για το οποίο γίνεται το παράπονο είναι ένα άρθρο γνώμης. Διευκρινίζω πως είναι σχόλιο πολιτικό, που αφορά το Κυπριακό και αναφέρεται σε κείμενο κοινωνιολόγου και σε κάθε περίπτωση δεν έχει σχέση με τη θεωρία της τέχνης και τις εικαστικές τέχνες, όπως αναφέρεται στην καταγγελία».

Πρόσθεσε: «Δεν ασχολήθηκα με αυτά στα οποία αναφέρεται. Μάλιστα, το κείμενο που σχολιάζω το αναδημοσιεύω ολόκληρο στη στήλη μου».

Και εξηγεί: «Αυτό που επέκρινα, με σαφήνεια θέλω να πιστεύω, είναι την ενέργεια του υπουργείου Παιδείας να χρηματοδοτήσει (από τις τσέπες μας) και να εκδώσει και να διανέμει στο εξωτερικό προς ενημέρωση ξένων ένα βιβλίο στο οποίο υπάρχουν κείμενα που παραπλανούν κατά τη γνώμη μου τους ξένους αναγνώστες γύρω από την εισβολή και την κατοχή, το βασικό πρόβλημα του τόπου μας. Αν αυτό το βιβλίο εκδόθηκε με αφορμή τη συμμετοχή της Κύπρου στη Μπιενάλε Βενετίας του 2019, δεν σημαίνει ότι τα σχόλιά μου αφορούν την Μπιενάλε ή τις εικαστικές τέχνες».

Η Επιτροπή Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας, αποφάσισε ομόφωνα ότι στο άρθρο δεν εντοπίζεται παραβίαση του Κώδικα Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας.

Ως εκ της αρχής, η Επιτροπή επισημαίνει και αναγνωρίζει ότι, σε περιπτώσεις σχολίου, άποψης, άρθρου γνώμης ή σάτιρας, ο δημοσιογράφος διατηρεί την ελευθερία να εκφράσει την προσωπική άποψή του, ακόμα και αν με αυτήν διαφωνεί οποιοσδήποτε από το αναγνωστικό κοινό. Όπως και διατηρεί την ελευθερία χρήσης ακόμα και ακραίων εκφράσεων, πάντα στο πλαίσιο της Δεοντολογίας.

Η Επιτροπή σημειώνει, παράλληλα, την πρόνοια στις Γενικές Διατάξεις του Κώδικα Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας που αφορά στον σεβασμό του δικαιώματος της ελεύθερης έκφρασης του δημοσιογράφου, ως αναγκαίας προϋπόθεσης για την ορθή ενημέρωση του κοινού. Όπως αναγνωρίζει και το δικαίωμα των παραπονουμένων να υιοθετούν άλλη άποψη από αυτήν που ελεύθερα εξέφρασε ο αρθρογράφος.

Τέλος, η Επιτροπή επισημαίνει πως, σύμφωνα με τις Γενικές Διατάξεις του Κώδικα Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας «…παρεμβάσεις στο έργο των λειτουργών των ΜΜΕ και

εκφοβισμός ή απόπειρα εκφοβισμού ή επηρεασμού τους, με δηλώσεις ή άλλως πως, είναι ανεπίτρεπτες…».

Ο σεξιστικός λόγος και η χρήση στερεοτυπικής γλώσσας πρέπει να αποφεύγονται

Η Επιτροπή Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας αποφάσισε ομόφωνα ότι το άρθρο που δημοσιεύθηκε στη διαδικτυακή σελίδα 24news, με ημερομηνία 18 Μαρτίου 2022 και τίτλο «Οι κουνιάδες Διευθύντριες Βουλής - Τμ. Αρχαιοτήτων επέβαλαν αναβολή ψήφισης Υφ. Πολιτισμού και η Αννίτα… σιγόνταρε» παραβιάζει τον Κώδικα Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας και τη διάταξη που αφορά στις ΔΥΣΜΕΝΕΙΣ ΔΙΑΚΡΙΣΕΙΣ. Συγκεκριμένα στην Ειδική Διάταξη 12 αναφέρεται ότι: «Τα Μ.Μ.Ε. αποφεύγουν οποιαδήποτε απ’ ευθείας ή άλλη αναφορά ή ενέργεια εναντίον προσώπου η οποία περιέχει στοιχεία προκατάληψης με βάση το φύλο».

Η Επιτροπή Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας, κατά την τελευταία της συνεδρίαση, εξέτασε παράπονο (6_22_3_2022) του Μεσογειακού Ινστιτούτου Μελετών Κοινωνικού Φύλου για το περιεχόμενο της στήλης «Πιστολέρο». Εξέτασε, επίσης, την απάντηση του αρθρογράφου. Η απόφαση λήφθηκε ερήμην του Μέσου, καθώς είχε παρέλθει η περίοδος που δίδεται σύμφωνα με το Καταστατικό της ΕΔΔ, για άσκηση του δικαιώματος για απάντηση. Ως εκ τούτου λήφθηκε υπόψη μόνο η απάντηση που έστειλε ο αρθρογράφος.

Στο παράπονο αναφέρεται ότι «το άρθρο βρίθει σεξιστικών στερεοτύπων και χλευασμού σε βάρος γυναικών», σημειώνοντας ότι τα πιο κάτω αποσπάσματα «καταδεικνύουν τον κατάφωρο σεξισμό»:

• «Μα τι είναι η Βουλή κύρια Αννιτούλα μας; Κομμωτήριο και δεν έπιασε η βαφή; Εκτός κι αν νομίζεις ότι μιλάς με τις φίλες σου για το καινούριο λουκ ή το ωραίο φόρεμα ή το αδυνάτισμα τους».
• «Προφανώς και το Σ/Κ η Αννιτούλα μαζί με την χωριανή της Τασούλα , Διευθύντρια της Βουλής θα πάνε σε κάποιο εστιατόριο της Λάρνακας, όπου θα είναι και η κουνιαδούλα για να πιουν κρασάκι για την νίκη τους».
• «Προφανώς και πέραν από τις κουνιαδούλες έδρασαν και άλλοι στο παρασκήνιο και έπεισαν την Αννιτούλα που ακόμη νομίζει ότι είναι κοινοτική σύμβουλος (ε, δεν μπορούμε να πούμε αζίνα, από το αζάς) στους Τρούλους και όχι επικεφαλής της νομοθετικής εξουσίας».
• «Και η πρόταση νόμου για τα λόμπι ανήκε στην Ρένα Χ. Θα κάτσουν όμως δίπλα - δίπλα τα κορίτσια να μας δώσουν τα φώτα τους».

Στο παράπονο τονίζεται ότι «το άρθρο χλευάζει τις γυναίκες και τις παρουσιάζει με γνωστά υποτιμητικά και απαξιωτικά στερεότυπα του φύλου όπως: αφελείς, επικεντρωμένες στην εμφάνιση, κάνει λόγο για «κορίτσια» ενώ αναφέρεται σε γυναίκες πολιτικούς, αναφέρεται στην Πρόεδρο της Βουλής πέντε φορές με το υποκοριστικό όνομα «Αννιτούλα», πρακτική που αφαιρεί κύρος. Μεταφέρει τις γυναίκες από τον χώρο της πολιτικής και της Βουλής σε χώρους που στερεοτυπικά «ανήκουν» οι γυναίκες π.χ. στο κομμωτήριο, το εστιατόριο. Το άρθρο επίσης μεταφέρει τον λόγο των γυναικών από τον δημόσιο διάλογο στην ιδιωτική σφαίρα».

Τέλος, το Μεσογειακό Ινστιτούτο Μελετών Κοινωνικού Φύλου επισημαίνει, στο παράπονό του, ότι «ο σεξισμός στον λόγο των ΜΜΕ αναπαράγει και συντηρεί την άνιση σχέση των φύλων στην κοινωνία. Ειδικά για τον σεξισμό των ΜΜΕ σε βάρος γυναικών πολιτικών έχουμε πληθώρα ερευνητικών αναφορών που υποστηρίζουν ότι επηρεάζει αρνητικά τη συμμετοχή των γυναικών στη δημόσια ζωή, γεγονός που ενισχύει τις πατριαρχικές δομές της εξουσίας. Αξίζει να σημειωθεί ότι η χώρα μας, βρίσκεται σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο για την Ισότητα των Φύλων, στις χαμηλότερες βαθμίδες σε σχέση με την ισότητα στον τομέα της πολιτικής εξουσίας (EIGE, 2021)».

Στην απάντησή του ο αρθρογράφος σημειώνει χαρακτηριστικά: «Θαυμάζω την υπομονή σας με διάφορους αθκιασερούς που ευτελίζουν και τον ορισμό του παραπόνου και την αποστολή σας. Υπό το ομιχλώδες σεξιστικό ρίχνουν ότι τους κατέβει και παραπονιούνται εκ μέρους άλλων. Ας ρωτήσουν την Πρόεδρο της Βουλής αν ενοχλείται με το υποκοριστικό ΑΝΝΙΤΟΥΛΑ. Ξέρω ότι η αποκάλυψη μέσω του εν λόγω δημοσιεύματος ενόχλησε πολλούς γατί χάλασε την μανέστρα του κατεστημένου, δεν θα τους κάνω την χάρη να σιωπήσω».

Και προσθέτει: «Είμαι λάτρης του γυναικείου φύλου και ΟΥΔΕΠΟΤΕ μείωσα ή προσέβαλα οποιαδήποτε πολιτικό ή συνάδελφο ή κυρία στην ζωή μου. Και είναι προσβλητικό για μένα κάποιοι που κρύβονται στην ανωνυμία και για να δικαιολογήσουν τους μισθούς τους να δίνουν από καθέδρας υποδείξεις. Είμαι 35 χρόνια στην δημοσιογραφία και επικαλούμαι ως μάρτυρες και τους συναδέλφους μου στην Επιτροπή Δεοντολογίας εάν καταφέρθηκα σε βάρος οποιασδήποτε κυρίας. Κριτική βεβαίως και κάνω. Δηλαδή τα κορίτσια του Μεσογειακού Ινστιτούτου γιατί δεν έκαναν παράπονα γιατί αποκαλείται ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας ΝΙΚΑΡΟΣ; Όσο για τα περί καλλωπισμού ας μην ενοχοποιήσουμε και την αρχέγονη προσπάθεια των γυναικών να προσέχουν την εμφάνιση τους. Όσοι δε δεν έχουν χιούμορ κρίμα. Δεν έχουμε χρόνο για να εξηγήσουμε την αξία του στην ζωή μας».

Τα μέλη της Επιτροπής ομοφωνούν ότι η γλώσσα, το ύφος και οι χαρακτηρισμοί του αρθρογράφου έχουν ξεκάθαρα προσβλητικό χαρακτήρα, προάγουν και αναπαράγουν στερεότυπα τα οποία χρησιμοποιούνται διαχρονικά για τον υποβιβασμό των γυναικών και τον εξοστρακισμό τους από τον δημόσιο βίο και τα κέντρα λήψης αποφάσεων.

Η Επιτροπή επαναλαμβάνει αυτό που τόνισε κατ’ επανάληψη και σε άλλες αποφάσεις, ότι δηλαδή τάσσεται ανεπιφύλακτα υπέρ της προστασίας του δικαιώματος της άσκησης κριτικής και της σάτιρας. Την ίδια ώρα, όμως, δεν μπορεί αυτό το δικαίωμα να υπερισχύει οποιουδήποτε άλλου δικαιώματος, ούτε και μπορεί να χρησιμοποιείται προσχηματικά για να νομιμοποιεί την αναμόχλευση προσβλητικών και βλαπτικών κοινωνικών στερεοτύπων, όπως στη συγκεκριμένη περίπτωση.

Ο αρθρογράφος επικαλείται την προσωπική του πορεία στη δημοσιογραφία και την προσωπική του στάση ζωής απέναντι στο γυναικείο φύλο για να τεκμηριώσει το γεγονός ότι δεν είχε κακή πρόθεση. Ο σεξισμός, όμως, δεν προέρχεται κατά ανάγκη από μίσος ή αντιπάθεια προς το γυναικείο φύλο, ούτε και έχει πάντα συνειδητό στόχο να βλάψει και να επηρεάσει αρνητικά. Συχνά είναι μια «κληρονομική» τάση γενίκευσης κάποιων χαρακτηριστικών του φύλου και η απόδοση σε αυτά συγκεκριμένης αρνητικής ερμηνείας. Για παράδειγμα, ο αρθρογράφος κάνει λόγο για μια «αρχέγονη προσπάθεια των γυναικών να προσέχουν την εμφάνιση τους» και αυτή την πεποίθηση του την χρησιμοποιεί σε ολόκληρο το άρθρο για να μειώσει μία γυναίκα.

Ο σεξιστικός λόγος και η χρήση στερεοτυπικής γλώσσας είναι πρακτικές βαθιά ριζωμένες στην κοινωνία, χωρίς πάντα να «εξετάζονται» από τη λογική, με αποτέλεσμα να διαιωνίζονται ακόμη και ασυνείδητα. Ως Επιτροπή Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας θεωρούμε πολύ σημαντικό για κάθε δημοσιογράφο να βρίσκεται σε μια διαρκή διαδικασία επανεξέτασης και αναθεώρησης των πεποιθήσεων της εποχής στην οποία ζει, να αξιολογεί και ακόμη να αμφισβητεί στάσεις στην κοινωνία που είναι προβληματικές και βάσει αυτού να εξελίσσει τον δημοσιογραφικό του/της λόγο.

Η εξέλιξη της δημοσιογραφικής γλώσσας, είτε ακολουθεί, είτε προπορεύεται των κοινωνικών αλλαγών, μπορεί να καταστεί ένα πολύτιμο εργαλείο για την καταπολέμηση πεποιθήσεων οι οποίες αποδεδειγμένα δεν ανταποκρίνονται πια στο σύγχρονο κοινωνικό περιβάλλον και τρόπο ζωής. Ως δημοσιογράφοι αισθανόμαστε μεγάλη την ευθύνη για αυτό το ρόλο ειδικά όταν η γλώσσα που χρησιμοποιούμε αγγίζει θέματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων -και στην προκειμένη περίπτωση- την προστασία των δικαιωμάτων των γυναικών και την προώθηση της ισότητας των φύλων σε όλους τους τομείς.

Πολλαπλές παραβιάσεις του Κώδικα σε εκπομπή του "Sigma"

Η Επιτροπή Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας αποφάσισε ομόφωνα ότι σημειώθηκαν παραβιάσεις του Κώδικα Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας, σε συζήτηση στην εκπομπή «Μεσημέρι και κάτι» του τηλεοπτικού σταθμού «Sigma», που προβλήθηκε στις 3 Μαρτίου 2022, και αφορούσε σε υπόθεση απαγωγής 5χρονου παιδιού, για την οποία η αστυνομία διενεργούσε έρευνα εναντίον της μητέρας και της γιαγιάς του.

Η Επιτροπή Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας εξέτασε το παράπονο (3_3_3_2022) καθώς και την επίσημη απάντηση του τηλεοπτικού σταθμού «Sigma».

Σύμφωνα με την παραπονούμενη, «(….) ο δικηγόρος του πατέρα του μικρού σε ζωντανή παρέμβαση του έκρινε σκόπιμο να αναφερθεί στην ψυχική υγεία της μητέρας του παιδιού χρησιμοποιώντας ορολογία που υπονοεί διαταραχή προσωπικότητας της μητέρας. Ο νομικός σύμβουλος αναφέρθηκε σε διχασμένη προσωπικότητα της μητέρας χρησιμοποιώντας, για να δώσει βαρύτητα στο λόγο του, αποτελέσματα ειδικών ψυχικής υγείας που κατά τον ίδιο εξέτασαν τη μητέρα».

Και συνεχίζει: «Ο παρουσιαστής της εκπομπής δεν απέφυγε τη στοχοποίηση και δεν παρενέβη ώστε ο Δικηγόρος του πατέρα του μικρού παιδιού να διακόψει οποιαδήποτε αναφορά στην ψυχική υγεία της μητέρας, σύμφωνα πάντα με τα στοιχεία ειδικών τα αποτελέσματα των οποίων έχει στη διάθεση του για λόγους και μόνο που αφορούν το δικαστήριο και όχι την κοινή γνώμη.»

Τέλος η παραπονούμενη καταγγέλλει τον δικηγόρο, αλλά ειδικότερα τον παρουσιαστή «που φαίνεται πως δεν γνωρίζει τους κώδικες δεοντολογίας του λειτουργήματός του και που αφορούν στην ψυχική υγεία και επέτρεψε στον νομικό υπεράσπισης του πατέρα, να χλευάζει, να γελά και να ειρωνεύεται την ζωντανή παρέμβαση της μητέρας που αντίκρουε τα όσα υποστήριζε περί ψυχικής υγείας της ίδιας ο συγκεκριμένος δικηγόρος».

Στην απάντηση του τηλεοπτικού σταθμού «Σίγμα», την οποία υπογράφει ο παρουσιαστής της εκπομπής Χρήστος Μιχαλάρος, αναφέρει πως «(…) στο συγκεκριμένο ζήτημα η ομάδα της εκπομπής αναζήτησε εντατικά και εντόπισε τη μητέρα του μικρού, ώστε να της δώσει βήμα και φωνή με σκοπό να ακουστούν και οι δύο απόψεις για πρώτη φορά από τη δημοσιοποίηση της ιστορίας, υπηρετώντας έτσι τη σφαιρική αντιμετώπιση της ιστορίας. Κατά τη διάρκεια της συγκεκριμένης συζήτησης και στον λίγο χρόνο αντίδρασης που διέθετα λόγω της ζωντανής μετάδοσης της εκπομπής, ακούστηκαν οι υπό αναφορά ισχυρισμοί του δικηγόρου ως κομμάτι της δικαστικής απόφασης, η οποία με την δημοσίευση της αποτελεί αντικείμενο δημόσιου διαλόγου».

Και προσθέτει: «Σε κάθε περίπτωση ουδεμία πρόθεση ή σκοπιμότητα υπήρξε προκειμένου να θιγεί το ιατρικό απόρρητο ή η αξιοπρέπεια οποιουδήποτε καλεσμένου ή προσώπου που σχετίζεται με την συγκεκριμένη ιστορία και δη της συγκεκριμένης μητέρας την οποία και σεβόμαστε απολύτως. Ως εκ τούτου, θα ήθελα προσωπικά αλλά και εκ μέρους του σταθμού που με εργοδοτεί να εκφράσω τη συγνώμη μου για το εν λόγω περιστατικό και ταυτόχρονα να ευχαριστήσω, τόσο την καταγγέλλουσα, όσο και την Επιτροπή Δεοντολογίας για την επισήμανση, η οποία αποτελεί από τούδε και στο εξής πυξίδα για ακόμα καλύτερο χειρισμό, εκ μέρους μου, παρόμοιων υποθέσεων. Εξάλλου, είμαι εξ αυτών που θεωρούν ότι τα λάθη όταν γίνονται, πρέπει να αναγνωρίζονται και να διασφαλίζεται ότι δεν θα επαναληφθούν».

Η Επιτροπή Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας εξετάζοντας όλα τα δεδομένα αποφάσισε ομόφωνα ότι εντοπίζονται πολλαπλές παραβιάσεις του Κώδικα, οι οποίες σχετίζονται με τις διατάξεις που αφορούν:

Ιδιωτική Ζωή, Ιατρικό Απόρρητο, Διασυρμό Προσώπου, Ακρίβεια και Αντικειμενικότητα, αλλά και την πρόνοια του Κώδικα περί του ανθρώπινου πόνου (άτομο που υποφέρει). Εντοπίζεται, επίσης, παραβίαση της διάταξης για το Δικαίωμα Απάντησης, καθώς και της διάταξης για τις Δυσμενείς Διακρίσεις.

Η Επιτροπή επισημαίνει ότι ο δημοσιογράφος/παρουσιαστής της εκπομπής όφειλε να παρέμβει και να διακόψει τον δικηγόρο, όταν άρχισε να τοποθετείται με σαφώς αντιδεοντολογικό τρόπο για την μητέρα. Παρ’ όλα αυτά, η Επιτροπή θεωρεί πολύ σημαντικό το γεγονός ότι ο Παρουσιαστής, όπως αναφέρει και στην επιστολή του, αναγνώρισε το λάθος του και απολογείται, τονίζοντας πως οι υποδείξεις της Επιτροπής αποτελούν πλέον γι’ αυτόν πυξίδα για αποφυγή παρόμοιων δεοντολογικών ολισθημάτων στο μέλλον.

Η Επιτροπή σημειώνει πως δεν παραγνωρίζει το γεγονός ότι σε ζωντανές τηλεοπτικές ή ραδιοφωνικές εκπομπές είναι πιο δύσκολο να λειτουργήσει ο Δημοσιογράφος εγκαίρως, και να αποτρέψει παραβιάσεις του Κώδικα. Όπως και ότι εύκολα μπορεί να μην αντιληφθεί ο Δημοσιογράφος ότι τα λεγόμενα κάποιου καλεσμένου μπορεί να συνιστούν παραβίαση οποιασδήποτε διάταξης ή πρόνοιας του Κώδικα.

Με αυτή την αφορμή, η Επιτροπή επισημαίνει ότι τα Μέσα και οι Δημοσιογράφοι θα πρέπει να είναι πιο προσεχτικοί στις ζωντανές συζητήσεις, όταν αυτές αφορούν ευαίσθητα θέματα.

Η Επιτροπή επισημαίνει ιδιαίτερα ότι οι δημοσιογράφοι, κατά την ενάσκηση του λειτουργήματός τους, σύμφωνα και με τις Γενικές Διατάξεις του Κώδικα, πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί και διακριτικοί στην παρουσίαση ευαίσθητων θεμάτων όπως ο ανθρώπινος πόνος.

Η συγκεκριμένη υπόθεση έχει ιδιαίτερα ευαίσθητες πτυχές, καταρχάς γιατί αφορά σε ένα ανήλικο παιδί, οπότε ο δημοσιογράφος όφειλε να είχε προετοιμαστεί καλύτερα, όπως όφειλε και να συζητήσει εκ των προτέρων με τους καλεσμένους του για όσα είχαν πρόθεση να θίξουν κατά τη συζήτηση, ώστε να βεβαιωθεί πως το αποτέλεσμα της συζήτησης «στον αέρα» δεν θα παραβίαζε την Δεοντολογία.

Η Επιτροπή υποδεικνύει, ακόμα, πως η κάλυψη του θέματος από την εκπομπή ήταν δυσανάλογη και παραβίαζε τη διάταξη του Δικαιώματος Απάντησης, καθώς, όπως ο ίδιος ο δημοσιογράφος παραδέχεται στην επιστολή του, προσπάθησαν να έχουν την άποψη και της μητέρας, αλλά απέτυχαν. Ο δε δικηγόρος του πατέρα, στον οποίο έδωσαν τον λόγο, κατέληξε να χλευάζει τη μητέρα, με συνέπεια και τις παραβιάσεις των προνοιών περί διασυρμού και δυσμενών διακρίσεων.

Μη αντικειμενική η παρουσίαση των γεγονότων

Η Επιτροπή Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας εξέτασε παράπονο για δημοσίευμα της ιστοσελίδας «Διάλογος» με τίτλο «Λεμεσός: Γρονθοκόπησαν Ρωσίδα και την ανάγκασαν να φωνάξει συνθήματα για την Ουκρανία», ημερομηνίας 07 Μαρτίου 2022, και αποφάσισε ομόφωνα ότι το δημοσίευμα παραβιάζει τον Κώδικα Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας, και συγκεκριμένα την Ειδική Διάταξη 1 περί Ακρίβειας.

Η Επιτροπή Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας εξέτασε, σε τακτική συνεδρίασή της, παράπονο (5_11_3_2022) για το δημοσίευμα της ιστοσελίδας «Διάλογος» με τίτλο «Λεμεσός: Γρονθοκόπησαν Ρωσίδα και την ανάγκασαν να φωνάξει συνθήματα για την Ουκρανία», το οποίο είχε αναρτηθεί στις 07 Μαρτίου 2022, καθώς και την απάντηση του Μέσου στο παράπονο.

Σύμφωνα με τον παραπονούμενο Γιώργο Στόγια, «το δημοσίευμα έχει ελλιπέστατη τεκμηρίωση ("σύμφωνα με ανάρτηση φίλης") (φωτογραφία κροπαρισμένη με τέτοιο τρόπο που να μην αναγνωρίζεται από μηχανές αναζήτησης) και ψευδή στοιχεία ("σημειώνεται ότι έχει γίνει καταγγελία στην Αστυνομία"). Σε επικοινωνία, όμως, δημοσιογράφων άλλων εντύπων που προσπάθησαν να διασταυρώσουν την είδηση, η Αστυνομία απάντησε ότι δεν υπάρχει καμία σχετική καταγγελία». Και προσθέσει πως στο δημοσίευμα «αναφέρεται ότι αυτή δεν είναι η πρώτη ανάλογη περίπτωση, αλλά πολλοί Ρώσοι παραπονιούνται ότι έχουν υποστεί επιθέσεις. Ανάλογος ισχυρισμός περιλαμβανόταν και σε ανακοίνωση της Ρωσικής Πρεσβείας, ο οποίος ωστόσο διαψεύστηκε από την Αστυνομία Κύπρου».

Ο παραπονούμενος διατύπωσε, επίσης, την άποψη ότι το δημοσίευμα «βάζει σε κίνδυνο τη δημόσια ασφάλεια γιατί μπορεί να προκαλέσει εχθροπάθεια και διάθεση αντεκδίκησης ανάμεσα σε εθνοτικές ομάδες που ζουν στην Κύπρο, και συγκεκριμένα επιθετικότητα απέναντι στους Ουκρανούς».

Στην απάντησή του ο αρχισυντάκτης του «Διαλόγου», Παναγιώτης Πενταλιώτης, αναφέρει πως επικοινώνησε με δημοσιογράφο της ιστοσελίδας γυναίκα ρωσικής καταγωγής, το όνομα της οποίας κατέχει, και αυτή κατήγγειλε ότι φίλη της, επίσης ρωσικής καταγωγής, είχε χτυπηθεί το προηγούμενο βράδυ, από τρία πρόσωπα ουκρανικής καταγωγής. Επιβεβαιώνει ότι δεν υπήρξε επικοινωνία με το αναφερόμενο ως θύμα «καθότι ευρισκόταν σε κατάσταση σοκ» ενώ, όπως αναφέρει «επιβεβαίωσε την ύπαρξη επεισοδίου, έξω από κατάστημα».

Δεν μπόρεσε ωστόσο, όπως αναφέρει, να επιβεβαιώσει τις πληροφορίες για την καταγωγή των εμπλεκομένων στο επεισόδιο, ενώ αν και έγινε προσπάθεια επιβεβαίωσης από την Αστυνομία των πληροφοριών, που κατείχε η ιστοσελίδα, δεν υπήρξε αρχικά απάντηση ενώ η διάψευση της Αστυνομίας, ακολούθησε μερικές μέρες αργότερα.

Ο αρχισυντάκτης της ιστοσελίδας, παραθέτει προς υποστήριξη των επιχειρημάτων του, διάφορα άλλα δημοσιεύματα, που αφορούν σε αντιπαραθέσεις μεταξύ Ουκρανών και Ρώσων.

Η Επιτροπή Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας, εξετάζοντας όλα τα δεδομένα, αποφάσισε ομόφωνα ότι το άρθρο παραβιάζει τον Κώδικα και την Ειδική Διάταξη 1. Ακρίβεια, σύμφωνα με την οποία:

Τα ΜΜΕ μεριμνούν ώστε να μη δημοσιεύονται ανακριβείς, παραπλανητικές, φανταστικές ή διαστρεβλωτικές της αλήθειας ειδήσεις, πληροφορίες ή σχόλια.

Σε περίπτωση που έχει συμβεί κάτι τέτοιο χωρούν σε άμεση διόρθωση ή και απολογία.

Τα ΜΜΕ, ενώ έχουν δικαίωμα να προβαίνουν σε αναλύσεις και

να υποστηρίζουν συγκεκριμένες θέσεις, εν τούτοις θα πρέπει να

καθιστούν σαφή τη διάκριση μεταξύ γεγονότος και ερμηνείας, σχολίου ή

εικασίας.

Τα ΜΜΕ και οι λειτουργοί των έχουν υποχρέωση να παρέχουν έγκυρη πληροφόρηση στους καταναλωτές.

Η Επιτροπή επισημαίνει πως η παρουσίαση των πληροφοριών με τον τρόπο που γίνεται στο υπό αναφορά ρεπορτάζ, δεν είναι αντικειμενική. Το δημοσίευμα μπορεί να χαρακτηριστεί ως μεροληπτικό, ενώ αποδείχθηκε ότι τα γεγονότα δεν επιβεβαιώνουν την καταγγελία στην οποία αναφέρεται.

Υποδεικνύει, ταυτόχρονα, πως ο δημοσιογράφος προφανώς θυσίασε την εγκυρότητα και την ανάγκη διασταύρωσης των πληροφοριών που έλαβε, για χάρη της έγκαιρης μετάδοσης της είδησης.

Η Επιτροπή επισημαίνει πως ότι η φύση της συγκεκριμένης είδησης δεν είχε το στοιχείο του επείγοντος. Ως εκ τούτου, θα μπορούσαν οι υπεύθυνοι της ιστοσελίδας να αναμένουν την επιβεβαίωση των πληροφοριών τους προτού τις δημοσιεύσουν.

Επιπλέον, η χρονική συγκυρία της δημοσίευσης, εκρίθη επίσης ως κρίσιμη, καθότι η Επιτροπή θεωρεί πως θα μπορούσε να συμβάλει, εκούσια ή/και ακούσια, στην αναμόχλευση των διαφορών μεταξύ των δύο εθνοτήτων, όπως αυτή καταγράφεται και σε άλλες χώρες, με αφορμή την εμπόλεμη διαφορά των χωρών τους, και την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία.

Δυσμενείς διακρίσεις και στερεοτυπικές εκφράσεις κατά των γυναικών...

Η Επιτροπή Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας αποφάσισε ομόφωνα ότι το άρθρο που δημοσιεύτηκε στη στήλη «Συνήγορος του Διαβόλου» της εφημερίδας «Πολίτης», με ημερομηνία 23 Ιανουαρίου 2022, και με τίτλο «Ακτιβισμός του Twitter, της υστερίας και των κραυγών» παραβιάζει τον Κώδικα Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας και τη διάταξη που αφορά στις ΔΥΣΜΕΝΕΙΣ ΔΙΑΚΡΙΣΕΙΣ.

Η Επιτροπή Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας, κατά την τελευταία της συνεδρίαση, εξέτασε συνολικά τέσσερα παράπονα (2_24/1/22) για άρθρο στη στήλη «Συνήγορος του Διαβόλου», που δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «Πολίτης» στις 23 Ιανουαρίου 2022, με τίτλο «Ακτιβισμός του Twitter, της υστερίας και των κραυγών», καθώς και την επίσημη απάντηση της εφημερίδας «Πολίτης».

Σε γραπτά παράπονα για το άρθρο και το συνοδευτικό σκίτσο προέβησαν οι οργανώσεις Κυπριακό Λόμπι Γυναικών, Μεσογειακό Ινστιτούτο Μελετών Κοινωνικού Φύλου, Κυπριακός Σύνδεσμος Οικογενειακού Προγραμματισμού καθώς και η Μύρια Αντωνιάδου.

Καταγγέλλουν την εφημερίδα για σωρεία παραβιάσεων του Κώδικα, και συγκεκριμένα Γενικών διατάξεων, καθώς και των Ειδικών Διατάξεων: Ακρίβεια, Τεκμήριο Αθωότητας, Σεξουαλικά Εγκλήματα, Δυσμενείς Διακρίσεις.

Στα παράπονα γίνεται λόγος για «σεξιστικό λόγο και μισογυνισμό» από πλευράς του αρθρογράφου και του σκιτσογράφου. Μεταξύ άλλων, οι καταγγελίες αναφέρουν ότι «η γλώσσα που χρησιμοποιήθηκε προωθεί στερεότυπα ότι οι γυναίκες που διεκδικούν τον δημόσιο λόγο και τα ανθρώπινα δικαιώματά τους είναι υστερικές, απεριποίητες, άσχημες, αφελείς και ευκολόπιστες».

Σημειώνεται, επίσης, η αναφορά ότι είναι «εξωφρενικό και ανεπίτρεπτο για μια εφημερίδα να επιτρέπει ή καλύτερα να δίνει το χώρο σε άτομα που διατηρούν στάσεις και αντιλήψεις μιας παρωχημένης εποχής, για να καλλιεργούν μέσα από το λόγο τους την ανισότητα μεταξύ ανδρών και γυναικών, την έλλειψη σεβασμού προς τις γυναίκες και τα δικαιώματα των γυναικών». Ταυτόχρονα επισημαίνεται ο ρόλος που έχουν να διαδραματίσουν τα ΜΜΕ στην καταπολέμηση της έμφυλης βίας σε όλες τις μορφές της: γυναικοκτονίες, βιασμούς, σεξουαλική παρενόχληση, ενδοοικογενειακή βία και άλλες.

Σε ένα από τα παράπονα αναφέρεται ότι το άρθρο δεν αποτελεί «έκφραση διαφορετικής άποψης με σεβασμό και καλή διάθεση. Αντίθετα είχε σκοπό την υποτίμηση και προσβολή μιας μερίδας πολιτών, μέσα από πολύ παρωχημένες και σεξιστικές απόψεις, που δεν θα έπρεπε να επιτρέπονται από τα μίντια τα οποία διαμορφώνουν γνώμες. Πρόκειται ξεκάθαρα για μια πατριαρχική κουλτούρα που βγαίνει μέσα από τα γραφόμενα και το σκίτσο, η οποία δεν έχει θέση στην κοινωνία μας».

Η εφημερίδα «Πολίτης», στην απάντησή της προς την ΕΔΔ, κάνει λόγο για «κατάχρηση του δικαιώματος προσφυγής στην Επιτροπή Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας εκ μέρους των οργανώσεων», επικαλούμενη την ομοιότητα στο περιεχόμενο των παραπόνων. Συγκεκριμένα, η εφημερίδα υποστηρίζει ότι «γίνεται προσπάθεια να φανεί ως μαζική αντίδραση».

Η εφημερίδα θεωρεί, επίσης, ότι γίνεται προσπάθεια φίμωσής της εκ μέρους των παραπονούμενων, και πως το υπό συζήτηση άρθρο αποτελεί άποψη, η οποία προστατεύεται στο πλαίσιο της ελευθερίας του λόγου. Σημειώνει ακόμη ότι, σε κάθε περίπτωση, το άρθρο αναφέρεται σε «κάποιες γυναίκες και άντρες και όχι σε όλες τις γυναίκες».

Όσον αφορά στο σκίτσο, ο «Πολίτης» επικαλείται το δικαίωμα για σάτιρα.

Η ΕΔΔ εξέτασε τις καταγγελίες καθώς και την απάντηση του μέσου.

Σε σχέση με το άρθρο, η ΕΔΔ αποφάσισε ομόφωνα ότι αυτό παραβιάζει τον Κώδικα Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας και τη διάταξη για τις ΔΥΣΜΕΝΕΙΣ ΔΙΑΚΡΙΣΕΙΣ:

«Τα ΜΜΕ αποφεύγουν οποιαδήποτε απ’ ευθείας ή άλλη αναφορά ή ενέργεια εναντίον προσώπου η οποία περιέχει στοιχεία προκατάληψης με βάση στη φυλή, το χρώμα, τη γλώσσα, τη θρησκεία, τις πολιτικές ή άλλες πεποιθήσεις, την εθνική ή κοινωνική προέλευση, την περιουσία, την καταγωγή, το φύλο και το προσωπικό καθεστώς, περιλαμβανομένης της φυσικής ή διανοητικής ασθένειας ή αναπηρίας. Ο χλευασμός, η διαπόμπευση και ο διασυρμός ατόμων ή ομάδων είναι ανεπίτρεπτος».

Ο ισχυρισμός που προβάλλει στην απάντησή της η εφημερίδα, ότι το άρθρο αναφέρεται σε «κάποιες γυναίκες και άντρες και όχι σε όλες τις γυναίκες», δεν βρίσκει σύμφωνη την Επιτροπή. Το κείμενο σχολιάζει γενικευμένα και με αφοριστικούς όρους τη δημόσια διεκδίκηση των δικαιωμάτων των γυναικών, χωρίς να εστιάζει ουσιαστικά σε συγκεκριμένες εκφράσεις ή μεθόδους.

Η κριτική προς οποιεσδήποτε συγκεκριμένες συμπεριφορές ή και ομάδες του πληθυσμού είναι θεμιτή, και είναι καθήκον της Επιτροπής να προστατεύσει τέτοιες τοποθετήσεις στο πλαίσιο της διασφάλισης του δικαιώματος της ελευθερίας της έκφρασης.

Όταν, όμως, κανείς χρησιμοποιεί εκφράσεις που διαχρονικά αξιοποιήθηκαν εναντίον των γυναικών, είναι υποχρεωμένος να είναι πολύ συγκεκριμένος ως προς το τι είναι αυτό που κρίνει ή ποια είναι τα άτομα που κρίνει. Στην προκειμένη περίπτωση, ο αρθρογράφος χρησιμοποιεί εκφράσεις στερεοτυπικές, χωρίς να ορίζει με τρόπο ξεκάθαρο και συγκεκριμένο μια άλλη ομάδα, ή μια υποομάδα την οποία αφορούν αυτές οι εκφράσεις.

Τα μέλη της Επιτροπής συμφωνούν ότι η γλώσσα, το ύφος, οι χαρακτηρισμοί και οι αυθαίρετες αναπαραστάσεις του φύλου στο κείμενο του αρθρογράφου, έχουν ξεκάθαρα προσβλητικό χαρακτήρα, καθώς χλευάζουν το δικαίωμα έκφρασης και διαμαρτυρίας των πολιτών – σε αυτή την περίπτωση των γυναικών.

Όσον δε αφορά την επίκληση του χιούμορ, η Επιτροπή τάσσεται ανεπιφύλακτα υπέρ της προστασίας του δικαιώματος της άσκησης κριτικής και της σάτιρας. Την ίδια ώρα, όμως, η ΕΔΔ σημειώνει ότι δεν μπορεί αυτό το δικαίωμα να υπερισχύει οποιουδήποτε άλλου δικαιώματος, ούτε και μπορεί να χρησιμοποιείται προσχηματικά για να νομιμοποιεί τη ρητορική μίσους, όπως στη συγκεκριμένη περίπτωση.

Επί της ουσίας, η Επιτροπή Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας συμμερίζεται τη θέση των παραπονούμενων ότι στο υπό εξέταση άρθρο αναμοχλεύονται στερεότυπα άλλων εποχών, μέσω των οποίων η γυναικεία διεκδίκηση μειώνεται σε «υστερία», ενώ παράλληλα στοχοποιείται η δημόσια έκφραση των γυναικών χρησιμοποιώντας την εμφάνιση τους ως όπλο ακύρωσης της φωνής τους.

Τελευταίο αλλά όχι έσχατο η ΕΔΔ αφήνει το γεγονός ότι ο αρθρογράφος απαξιώνει μια σειρά από εγκληματικές πράξεις (με τη φράση «κάτι σεξισμούς, μισογυνισμούς, γυναικοκτονίες, έμφυλες βίες και λοιπά τις παίζουν στα δάκτυλα») σε μια εποχή, μάλιστα, που η έμφυλη βία, αλλά και η συζήτηση γύρω από τον χειρισμό της απασχολεί καθημερινά την ειδησεογραφία. Τα Μέσα Ενημέρωσης έχουν σημαντικό ρόλο να διαδραματίσουν στην καλλιέργεια κουλτούρας μηδενικής ανοχής απέναντι σε οποιαδήποτε εγκληματική πράξη και είναι τουλάχιστον άστοχο να υποβιβάζεται η κατακραυγή και καταδίκη τους σε «υστερία» και «έλλειψη ψυχραιμίας».

Πρόσθετα των πιο πάνω, σημειώνεται ότι κατά τη συζήτηση του θέματος, τα μέλη της Επιτροπής εξέφρασαν προβληματισμό για τη θέση της εφημερίδας «Πολίτης», καθώς και για τους υπαινικτικούς χαρακτηρισμούς εναντίον της ΕΔΔ, δεδομένου ότι όλα τα Μέσα, περιλαμβανομένου του «Πολίτη» υιοθετούν τον Κώδικα Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας.

Η Επιτροπή κρίνει, παράλληλα, ότι δεν τίθεται κανένα ζήτημα «κατάχρησης προσφυγής» ενώπιόν της. Τα παράπονα ήρθαν από συγκεκριμένους, επώνυμους φορείς, οι οποίοι ασχολούνται, με εμπειρογνωμοσύνη, με θέματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Όχι μόνο δεν υπήρξε οποιαδήποτε προσπάθεια παραπλάνησης της ΕΔΔ, αλλά θα ανέμενε κανείς ότι οι συγκεκριμένες αντιδράσεις θα λειτουργούσαν ως επιπρόσθετος λόγος για να προβληματιστεί το Μέσο και ο αρθρογράφος.

Ως εκ τούτου, η ΕΔΔ, καθ’ εφαρμογή των όρων εντολής και του Καταστατικού της, θα συνεχίσει να εξετάζει όλα τα παράπονα που λαμβάνει, ανεξαιρέτως, και να προστατεύει από οποιοδήποτε περιορισμό ή προϋπόθεση το δικαίωμα της υποβολής παραπόνων.

Όσον αφορά την αναφορά στην απάντηση της εφημερίδας ότι γίνεται προσπάθεια φίμωσης εκ μέρους των παραπονούμενων, η ΕΔΔ θεωρεί ότι προσπάθεια εξουδετέρωσης της ελευθερίας έκφρασης προέρχεται στην πραγματικότητα από το υπό αναφορά άρθρο, το οποίο στοχοποιεί το δικαίωμα της διαμαρτυρίας. Εκφράσεις όπως «επαγγελματίες δικαιωματιστές και δικαιωματίστριες», «αναζητούν πάντα ένα θύμα και έναν λόγο να ουρλιάξουν», «αγαπημένο πεδίο της υστερίας τους η πατριαρχία», «ό,τι ακαταλαβίστικη μαλακία μπορούν να επινοήσουν την κάνουν τσιτάτο και τη μοστράρουν σαν άποψη», σίγουρα δεν ευνοούν τον διάλογο μεταξύ ατόμων που πιθανόν συμφωνούν με τον αρθρογράφο και ατόμων που διαφωνούν με αυτές τις τοποθετήσεις.

Τέλος, με αφορμή την αναφορά στα παράπονα για την συζήτηση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για το συγκεκριμένο δημοσίευμα, η ΕΔΔ επισημαίνει ότι η σχέση των δημοσιογράφων με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, είναι ένα σημαντικό θέμα που ήδη την απασχολεί, όπως απασχολεί Συμβούλια Τύπου και Επιτροπές Δεοντολογίας και στην υπόλοιπη Ευρώπη. Υπενθυμίζοντας τις πρόνοιες στις Γενικές Διατάξεις του Κώδικα, ότι «…η συμπεριφορά και το επαγγελματικό επίπεδο των λειτουργών θα πρέπει να είναι της υψηλότερης δυνατής στάθμης…» αλλά και ότι οι λειτουργοί «…σέβονται και προάγουν τη δημοκρατία και τις άλλες πανανθρώπινες αξίες, σέβονται και προάγουν τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις ελευθερίες όλων…» η ΕΔΔ καταλήγει πως ένα από τα ερωτήματα που προκύπτει στην εποχή του Διαδικτύου είναι κατά πόσο η ενάσκηση του δημοσιογραφικού λειτουργήματος ισχύει μόνο κατά την ώρα της εργασίας του δημοσιογράφου.

Ο δημοσιογράφος αναγνώρισε πρώτος την προβληματική πρόταση στο άρθρο του, και απολογήθηκε

Η Επιτροπή Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας εξέτασε παράπονο (1_17/1/22) του Μεσογειακού Ινστιτούτου Μελετών Κοινωνικού Φύλου για άρθρο του Ανδρέα Παράσχου, που είχε ως τίτλο «Η τεράστια πολιτική απάτη, οι δύο Νίκοι και ο Αβέρωφ», το οποίο δημοσιεύθηκε στις 16 Ιανουαρίου 2022 στην εφημερίδα «Ο Φιλελεύθερος» και ακολούθως αναρτήθηκε στην ιστοσελίδα «ΦιλεNews».

Σύμφωνα με τους παραπονούμενους, το άρθρο παραβιάζει τον Κώδικα Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας για την χρήση «(…) υποτιμητικής γλώσσα για τις γυναίκες, με την χρήση της πρότασης «Τώρα ακόμα και η αριστερή αντιπολίτευση σιωπά σαν παρθένα που προκάλεσε τον βιαστή της»(…)».

Σημειώνουν πως «(…) η γλώσσα που χρησιμοποιήθηκε επαναθυματοποιεί τα θύματα βιασμού και συμβάλλει στην κουλτούρα βιασμού με την σεξιστική αντίληψη ότι οι γυναίκες προκαλούν τον βιασμό τους». Σύμφωνα με τους παραπονούμενους, οι διατάξεις του Κώδικα που παραβιάζονται μέσα από το άρθρο είναι: 10. ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΑ ΕΓΚΛΗΜΑΤΑ και 12. ΔΥΣΜΕΝΕΙΣ ΔΙΑΚΡΙΣΕΙΣ, και ζητούν από την Επιτροπή όπως εξετάσει το παράπονο «(…) άμεσα με την δέουσα προσοχή και κοινωνική ευθύνη (…)».

Η Επιτροπή Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας αποφάσισε ότι δεν υπάρχει παραβίαση του Κώδικα, εφόσον ο δημοσιογράφος αναγνώρισε πρώτος την προβληματική πρόταση στο άρθρο του, και απολογήθηκε μέσα από τις προσωπικές του ιστοσελίδες σε Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης.

Επιπλέον, το Μέσο αυτορυθμίστηκε, αφαιρώντας το άρθρο από τον διαδικτυακό του ιστότοπο.

Η Επιτροπή σύμφωνα με το Καταστατικό της (Άρθρο 20) «…λειτουργεί στη βάση της αυτορρύθμισης και ως εκ τούτου δεν επιβάλει οποιαδήποτε ποινή ή επιδικάζει αποζημιώσεις…», και επιπλέον (Άρθρο 19) «…επιδίωξή της Επιτροπής είναι η διευθέτηση οιασδήποτε διαφοράς που δυνατό να ενέχει ουσιαστική παράβαση των προνοιών του Κώδικα».

Παρόλα αυτά, η Επιτροπή κρίνει σκόπιμο να επισημάνει προς τον αρθρογράφο πως υπήρξε σαφής παραβίαση του Κώδικα, και συγκριμένα της Ειδικής Διάταξης 12 περί Δυσμενών Διακρίσεων, με την χρήση της υπό αναφορά πρότασης. Υποδεικνύει, παράλληλα, πως τέτοιου είδους αναφορές πρέπει επιτέλους να σταματήσουν να χρησιμοποιούνται από δημοσιογράφους και Μέσα Ενημέρωσης, διότι όντως συντηρούν μια ξεπερασμένη κουλτούρα βιασμού.

«Ειδική Διάταξη 12:

ΔΥΣΜΕΝΕΙΣ ΔΙΑΚΡΙΣΕΙΣ

Τα ΜΜΕ αποφεύγουν οποιαδήποτε απ’ ευθείας ή άλλη αναφορά ή ενέργεια εναντίον προσώπου η οποία περιέχει στοιχεία προκατάληψης με βάση στη φυλή, το χρώμα, τη γλώσσα, τη θρησκεία, τις πολιτικές ή άλλες πεποιθήσεις, την εθνική ή κοινωνική προέλευση, την περιουσία, την καταγωγή, το φύλο και το προσωπικό καθεστώς, περιλαμβανομένης της φυσικής ή διανοητικής ασθένειας ή αναπηρίας…»

Η Επιτροπή ζητά, επίσης, από την εφημερίδα να σημειώσει και στην έντυπη έκδοσή της ότι έχει προβεί σε διόρθωση του υπό αναφορά άρθρου, με την αφαίρεση της επίμαχης πρότασης.

Παραπλανητική η φωτογραφία...

Η Επιτροπή Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας εξέτασε παράπονο (38_16/12/2021) για δημοσίευμα στο διαδικτυακό 24news του 24sports.com.cy με τίτλο «Λεμεσός: Κυκλοφόρησε υλικό «τρομοκρατικής οργάνωσης» - Ξέρει η Αστυνομία (pics)», που δημοσιεύθηκε στις 15 Δεκεμβρίου 2021.

Το άρθρο, σύμφωνα με την παραπονούμενη, παρουσιάζει ψευδείς πληροφορίες, καθώς «ισχυρίζεται ότι η φωτο με τους ένοπλους που φαίνεται κάτω από το άρθρο είναι φωτο οργάνωσης που δρα στη Λεμεσό». Και εξηγεί πως «η φωτο απλώς αλιεύτηκε από τα ΜΔΚ και αφορά άλλη οργάνωση που δεν σχετίζεται με την ομάδα στη Λεμεσό».

Η παραπονούμενη τονίζει, μάλιστα, πως «η προσπάθεια της εφημερίδας να σπείρει τον πανικό για δήθεν τρομοκρατική οργάνωση που δρα τη Λεμεσό, εκτός από τη διασπορά ψευδών ειδήσεων, ισοδυναμεί με ρητορική μίσους κατά των μεταναστών, οι οποίοι απεικονίζονται ως επικίνδυνοι, εξ ου και τα ρατσιστικά σχόλια που εισέπραξε το άρθρο κάτω από τη δημοσίευση της φωτογραφίας».

Στην απάντησή του το Μέσο σημειώνει πως «το εν λόγω θέμα το ψάξαμε διότι στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης κυκλοφόρησαν φωτογραφίες και βίντεο (το βίντεο κατέβηκε) που έκαναν λόγο για ορκωμοσία, στη Λεμεσό, μιας ομάδας αλλοδαπών ατόμων, που έχουν κηρυχθεί στη χώρα τους ως τρομοκρατική οργάνωση».

Και προσθέτει: «Όταν ζητήσαμε τη θέση της Αστυνομίας (από τον εκπρόσωπο Τύπου, Χρίστο Ανδρέου), μας εξήγησε τι ακριβώς συνέβη ξεκαθαρίζοντάς μας πως είναι εις γνώση των Αρχών. Προχωρήσαμε στην ανάρτηση του θέματος με σκοπό να απαντήσουμε στο ερώτημα τι είναι η προαναφερθείσα οργάνωση και ποια η σύνδεσή της με την Κύπρο. Το εν λόγω ερώτημα για μέρες κυκλοφορούσε στα social media προκαλώντας σύγχυση και ανησυχία. Επιλέξαμε να αναρτήσουμε ως κεντρική φωτογραφία τη συγκεκριμένη διότι είναι αυτή που αναδημοσιευόταν σε αναρτήσεις.

Να σημειωθεί ότι η περί ης ο λόγος φωτογραφία είναι ακόμα δημοσιευμένη στη σελίδα της εν λόγω ομάδας, «INDIGENOUS PEOPLE OF BIAFRA CYPRUS (IPOB CYRUS)».

Σχετικά με την αναφορά της παραπονούμενης πως ο σκοπός τους ήταν να σπείρουν τον πανικό, το Μέσο επισημαίνει πως αυτό «διαψεύδεται από το άρθρο», «(… ) αφού ξεκαθαρίζουμε μέσα από επίσημες δηλώσεις και θέσεις από πλευράς Αστυνομίας πως κάτι τέτοιο δεν υφίσταται, εξηγώντας μάλιστα τι είναι η εν λόγω ομάδα».

Για τον ισχυρισμό περί διασποράς ψευδών ειδήσεων, το Μέσο αναφέρει πως «και αυτός καταρρίπτεται για τους πιο πάνω λόγους, αφού έχει εξηγηθεί εκτενώς και τεκμηριωμένα ότι δεν υπάρχει θέμα τρομοκρατικής οργάνωσης».

Όσον αφορά την κατηγορία για ρητορική μίσους κατά των μεταναστών, το Μέσο τονίζει πως «ουδεμία σχέση έχει με το θέμα μας» και πως ζήτησε τις θέσεις της ομάδας.

Και προσθέτει: «Εάν ο σκοπός μας ήταν αυτός, ούτε θα ζητούσαμε τη θέση της Αστυνομίας ούτε θα επεξηγούσαμε τι ακριβώς συμβαίνει αλλά αντίθετα θα μέναμε μόνο στα όσα διαδόθηκαν στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης».

Η Επιτροπή Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας αποφάσισε ομόφωνα πως υπάρχει παραβίαση της Ειδικής Διάταξης 1 του Κώδικα Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας, εξαιτίας της δημοσίευσης της φωτογραφίας, η οποία είναι παραπλανητική σε σχέση με το περιεχόμενο του ρεπορτάζ, το οποίο συνοδεύει.

Σύμφωνα με την Ειδική Διάταξη 1. Ακρίβεια

Τα ΜΜΕ μεριμνούν ώστε να μη δημοσιεύονται ανακριβείς, παραπλανητικές, φανταστικές ή διαστρεβλωτικές της αλήθειας ειδήσεις, πληροφορίες ή σχόλια. Σε περίπτωση που έχει συμβεί κάτι τέτοιο χωρούν σε άμεση διόρθωση ή και απολογία.

Τα ΜΜΕ ενώ έχουν δικαίωμα να προβαίνουν σε αναλύσεις και να υποστηρίζουν συγκεκριμένες θέσεις, εν τούτοις θα πρέπει να καθιστούν σαφή τη διάκριση μεταξύ γεγονότος και ερμηνείας, σχολίου ή εικασίας.

Τα ΜΜΕ και οι λειτουργοί των έχουν υποχρέωση να παρέχουν έγκυρη πληροφόρηση στους καταναλωτές.

Τέλος, η Επιτροπή σημειώνει, ότι στη συγκεκριμένη περίπτωση, η παραπλανητική φωτογραφία αλλά και ο τίτλος της είδησης συντηρούν την κουλτούρα του ρατσισμού, καλλιεργούν τον φόβο, ενώ δείχνουν και πλήρη άγνοια σε ένα ιστορικό θέμα, το οποίο απασχόλησε για πολλά χρόνια τα δελτία ειδήσεων.

Παραβίαση της ειδικής διάταξης περί Ακρίβειας

Η Επιτροπή Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας αποφάσισε κατά πλειοψηφία ότι δημοσίευμα στην εφημερίδα «Φιλελεύθερος» με τίτλο «Οι διαδρομές Λεμεσού και Πάφου στον ΟΣΕΛ» με ημερομηνία 11 Δεκεμβρίου 2021, παραβιάζει τον Κώδικα Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας και τη διάταξη περί ΑΚΡΙΒΕΙΑΣ. Η παραβίαση εντοπίζεται κυρίως στον τίτλο και την πρώτη παράγραφο του ρεπορτάζ, που παρουσιάζει δημοσιογραφική πληροφόρηση ή/και δημοσιογραφική εκτίμηση με τρόπο ως να πρόκειται για γεγονότα.

Η Επιτροπή Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας εξέτασε παράπονο (39_17/12/2021) που υπεβλήθη από τον Οργανισμό Συγκοινωνιών Πάφου (ΟΣΥΠΑ) μέσω δικηγόρου, για το δημοσίευμα με τίτλο «Οι διαδρομές Λεμεσού και Πάφου στον ΟΣΕΛ», το οποίο δημοσιεύθηκε στις 11 Δεκεμβρίου 2021 στην εφημερίδα «Φιλελεύθερος».

Στο γραπτό παράπονο αναφέρεται ότι «το δημοσίευμα είναι ψευδές και περιέχει ανακρίβειες, με αποτέλεσμα να έχει προκληθεί παραπλάνηση στο κοινό». Σύμφωνα με τους παραπονούμενους στο εν λόγω άρθρο αναφέρεται πως η εταιρεία ΟΣΕΛ ΛΤΔ κέρδισε διαγωνισμό για τις αστικές συγκοινωνίες σε Λεμεσό και Πάφο και ότι θα αναλάβει τις δημόσιες μεταφορές και στις δυο επαρχίες.

Και σημειώνουν: «Η Εταιρεία μας είχε υποβάλει προσφορά και συμμετέχει στον διαγωνισμό που αφορά την Πάφο, και μέχρι σήμερα (ημερομηνία υποβολής παραπόνου 17/12/2022) δεν έχει κοινοποιηθεί από την Αναθέτουσα Αρχή οποιαδήποτε απόφαση σε σχέση με τον εν λόγω δημόσιο διαγωνισμό».

Στην επιστολή του ο ΟΣΥΠΑ παραπέμπει, στη συνέχεια, σε σχετικό link του Υπουργείου Μεταφορών, στο οποίο δίνονται οι πληροφορίες για τη διαδικασία προσφορών που ίσχυαν μέχρι την στιγμή που εστάλη το παράπονο στην ΕΔΔ.

Στην απάντησή του το Μέσο, και συγκεκριμένα ο δημοσιογράφος Βάσος Βασιλείου, ο οποίος υπογράφει το υπό αναφορά ρεπορτάζ στην εφημερίδα «Φιλελεύθερος», αναφέρει, μεταξύ άλλων: «Σχετικά με την συγκεκριμένη (αφηρημένη) καταγγελία, θεωρώ πως έγραψα το αυτονόητο και είμαι βέβαιος πως και υμείς θα καταλήγατε περίπου σε αυτά που κατέληξα κι εγώ, έχοντας υπόψιν τα δεδομένα της υπόθεσης. Ούτε και θεωρώ πως θεωρείτε πως αν δημοσίευα αυτούσια την ανακοίνωση του υπουργείου Μεταφορών σχετικά με την λήξη του διαγωνισμού θα προσέφερα οτιδήποτε στον αναγνώστη της εφημερίδας ή και της ιστοσελίδας του «Φιλελευθέρου».»

Στη συνέχεια ο δημοσιογράφος παραθέτει την πληροφόρηση που είχε για τις προσφορές ενός εκάστου των ενδιαφερόμενων εταιρειών, όπως αυτές προκύπτουν από την ιστοσελίδα την αρμόδιας υπηρεσίας, υπό την επικεφαλίδα «Πληροφορίες Αποσφράγισης», και με την ένδειξη «Η παροχή Υπηρεσιών Δημοσίων Επιβατικών Μεταφορών με Λεωφορεία για την κάλυψη της Γεωγραφικής Περιοχής Λεμεσού και Γεωγραφικής Περιοχής Πάφου».

Ο κ. Βασιλείου σημειώνει ως εκ της πληροφόρησης αυτής «…το υπουργείο θα κληθεί να αποφασίσει σε ποιον θα κατακυρώσει την προσφορά. Για χάρη συζήτησης ερωτώ τα σεβαστά μέλη της Επιτροπής σας, σε ποιον θα καταχωρούσαν την προσφορά με βάση τα πιο πάνω δεδομένα, ώστε η απόφαση τους να σταθεί και ενώπιον δικαστηρίων χωρίς να κινδυνεύει να καταδικαστεί με αποζημιώσεις το κράτος; Και αν μου αντιτείνετε πως δεν είστε δικαστές, σας καλώ να απαντήσετε ως δημοσιογράφοι ή έστω ως απλοί παρατηρητές ποιος κέρδισε την προσφορά; Κατά την ταπεινή μου γνώμη, με βάση τα δεδομένα και τα επίσημα στοιχεία που δημοσιεύθηκαν στις 3 Δεκεμβρίου (οκτώ μέρες πριν το δημοσίευμα του «Φ») είναι αυτονόητο ποιος κερδίζει την προσφορά».

Και καταλήγει: «Θεωρώ επίσης, πως το γεγονός ότι δεν ανακοινώθηκε επισήμως το ποιος κέρδισε την προσφορά δεν διαφοροποιεί τα δεδομένα τα οποία έχετε ενώπιον σας. Το δημοσίευμα ήταν ακριβές σε όλους τους αριθμούς που κατέγραψε, ενώ ο τίτλος αποδίδει το αποτέλεσμα του διαγωνισμού».

Η Επιτροπή Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας, εξετάζοντας τόσο το παράπονο και την απάντηση του Μέσου και του δημοσιογράφου, όσο και τα δεδομένα που σχετίζονται με την υπό αναφορά διαδικασία προσφορών, αποφάσισε κατά πλειοψηφία πως υπάρχει παραβίαση του Κώδικα Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας, και συγκεκριμένα της Ειδικής Διάταξης 1 (Ακρίβεια), παραβίαση η οποία εντοπίζεται στον τίτλο και την πρώτη παράγραφο του ρεπορτάζ.

Σύμφωνα με την Ειδική Διάταξη 1 του ΚΔΔ:

Τα Μ.Μ.Ε. μεριμνούν ώστε να μη δημοσιεύονται ανακριβείς, παραπλανητικές, φανταστικές ή διαστρεβλωτικές της αλήθειας ειδήσεις, πληροφορίες ή σχόλια. Σε περίπτωση που έχει συμβεί κάτι τέτοιο χωρούν σε άμεση διόρθωση ή και απολογία.

Τα Μ.Μ.Ε. ενώ έχουν δικαίωμα να προβαίνουν σε αναλύσεις και να υποστηρίζουν συγκεκριμένες θέσεις, εν τούτοις θα πρέπει να καθιστούν σαφή τη διάκριση μεταξύ γεγονότος και ερμηνείας, σχολίου ή εικασίας.

Τα Μ.Μ.Ε. και οι λειτουργοί των έχουν υποχρέωση να παρέχουν έγκυρη πληροφόρηση στους καταναλωτές.

Η Επιτροπή σημειώνει πως στην περίπτωση της σύμβασης με την οποία ασχολείται το δημοσίευμα, η διαδικασία της μελέτης των προσφορών από το υπουργείο Μεταφορών δεν είχε ολοκληρωθεί κατά την στιγμή συγγραφής του ρεπορτάζ. Ο δημοσιογράφος παραθέτει δημοσιογραφική εκτίμηση βασισμένη σε πληροφορίες, και όχι ένα τετελεσμένο γεγονός, και στην ουσία προτρέχει να θεωρήσει ως δεδομένη την έκβαση της διαδικασίας, αναφέροντας στον τίτλο πως τη διαδικασία «έχει κερδίσει η τάδε εταιρεία».

Στον τίτλο του ρεπορτάζ και στην πρώτη παράγραφό του ο δημοσιογράφος δεν επικαλείται πληροφορίες, ούτε προσδιορίζει ότι βασίζεται στη δημοσιογραφική, προσωπική ή άλλη εκτίμησή του. Αντιθέτως παρουσιάζει αυτή την εκτίμηση ως δεδομένο γεγονός. Η χρήση διαφορετικών λέξεων σίγουρα θα διαφοροποιούσε τα δεδομένα.

Η Επιτροπή δεν αμφισβητεί ούτε την εμπειρία ούτε την ικανότητα των δημοσιογράφων να αναλύουν δεδομένα και να προβαίνουν σε εκτιμήσεις ή/και ερμηνείες δεδομένων και πληροφοριών. Αυτό, ωστόσο, δεν αναιρεί τη θέση πως η συγκεκριμενοποίηση και η ακρίβεια είναι βασικά συστατικά του δημοσιογραφικού λόγου, και πως οι δημοσιογράφοι πρέπει να είναι σαφείς στις λέξεις και φράσεις που χρησιμοποιούν, και να προσδιορίζουν με ακρίβεια κατά πόσο αυτό που παρουσιάζουν στα γραφόμενά τους βασίζεται σε πραγματικά γεγονότα ή σε δημοσιογραφική ή άλλη εκτίμηση.

Τέλος, η Επιτροπή τονίζει πως δεν είναι θέμα δικό της να αποφασίσει ποιο θα έπρεπε να είναι το αποτέλεσμα της διαδικασίας, παρόλο που αυτό, όπως ανακοινώθηκε σε μεταγενέστερο χρόνο, φαίνεται να δικαιώνει την εκτίμηση του δημοσιογράφου.

Όπως τονίζει, επίσης, πως δεν εμπίπτει στην αρμοδιότητα της Επιτροπής το θέμα που εγείρουν οι παραπονούμενοι στην επιστολή τους για ζημιά που τυχόν έχουν υποστεί ως εκ του δημοσιεύματος.

Ο δημοσιογράφος δεν χρειάζεται να έχει επιστημονική ή άλλη ειδική κατάρτιση για το θέμα το οποίο καλύπτει

H Επιτροπή Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας εξέτασε παράπονο (36_13/12/2021) για άρθρο στην εφημερίδα «Ο Φιλελεύθερος» του Γιώργου Καλλινίκου, που δημοσιεύθηκε στις 12/12/21 με τίτλο «Ο εμβολιασμός παιδιών, κίνδυνοι και η πρόκληση στην κ. Γιαννάκη».

Στο άρθρο, o δημοσιογράφος καταλογίζει ανευθυνότητα στην γενική διευθύντρια του Υπουργείου Υγείας γύρω από το θέμα των εμβολιασμών των παιδιών, καθώς και πρόκληση κλίματος φόβου προκειμένου γονείς να εμβολιάσουν τα παιδιά τους.

Σύμφωνα με την παραπονούμενη, «εν μέσω πανδημίας δεν θα έπρεπε να επιτρέπεται δημοσιογράφοι συστηματικά να αρθρογραφούν χωρίς στοιχειώδεις γνώσεις ιατρικής και να παραπλανούν και να εκφοβίζουν τους αναγνώστες με τις δικές τους εμμονές και ιδεολογίες». Διερωτάται ακόμη «τι έχει κάνει η ΕΔΔ για να σταματήσει αυτή την αρθρογραφία και κατά πόσο έχει επιβάλει ποινές ή προβεί σε προειδοποιήσεις ή διαγραφές μελών για το καλό της δημόσιας υγείας».

Μεταξύ άλλων η παραπονούμενη αναφέρει «(…) Πότε θα σταματήσετε την παραπληροφόρηση που γίνεται έναυσμα και δικαιολογία για πράξεις όπως άρνηση εμβολιασμού, στοχοποίηση εκπαιδευτικών και γιατρών, βανδαλισμοί σε σχολεία; (…) Έχετε κι εσείς τεράστια ευθύνη για το είδος και την ποιότητα των άρθρων που επιτρέψατε να δημοσιεύονται . Δεν είναι ελευθερία λόγου να κυκλοφορεί οτιδήποτε ατεκμηρίωτο ή αντιεπιστημονικό για χάρη απλώς της κυκλοφορίας των εφημερίδων».

Στην απάντησή του ο Διευθυντής Σύνταξης της εφημερίδας «Ο Φιλελεύθερος», Άριστος Μιχαηλίδης επισημαίνει ότι «ο Γιώργος Καλλινίκου σχολιάζει και ασκεί δημοσιογραφική κριτική στο πλαίσιο της δεοντολογίας και της ελευθεροτυπίας» και πως δεν είναι σοφό «να σπαταλούμε το χρόνο μας με όποιον ολοφάνερα εκφράζει επιθυμία να επιβληθεί λογοκρισία στα ΜΜΕ». Και συνεχίζει: «Οι σελίδες μας είναι πάντα ανοικτές για να απαντούν οι διαφωνούντες στους δημοσιογράφους μας με τους οποίους διαφωνούν. Οτιδήποτε άλλο πέραν αυτού είναι περιττό και προβληματικό».

Στη δική του απάντηση, ο Αρχισυντάκτης της εφημερίδας Γιώργος Καλλινίκου αναφέρει πως «στο συγκεκριμένο άρθρο ασκώ κριτική επί συγκεκριμένων δηλώσεων της γενικής διευθύντριας του υπουργείου Υγείας. Δεν βλέπω πού τίθεται θέμα δεοντολογίας. Εκτός και αν θα καθιερωθεί στη δημοσιογραφία το ότι όποιος διαφωνεί με τις απόψεις κάποιου δημοσιογράφου τότε θα τον δικάζουμε…».

Και προσθέτει πως «στο εν λόγω άρθρο ξεκαθαρίζω ότι δεν παρακινώ κανέναν ούτε να προχωρήσει στον εμβολιασμό ούτε να μην το πράξει, όπως συνειδητά πράττω εδώ και 20 μήνες που βιώνουμε την πανδημία. Έχω, όμως, υποχρέωση να θέσω σε όλους τα κενά».

Η Επιτροπή Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας αποφάσισε, κατά πλειοψηφία, πως στο υπό αναφορά άρθρο δεν υπάρχει οποιαδήποτε παραβίαση του Κώδικα (είτε των Γενικών, είτε των Ειδικών Διατάξεων).

Διευκρινίζει πως ενθαρρύνει και υποστηρίζει τη συνεχή βελτίωση της μορφωτικής και επαγγελματικής κατάρτισης των δημοσιογράφων, πάντα με σεβασμό στη δημοσιογραφική δεοντολογία και ηθική, σύμφωνα και με τις Γενικές Διατάξεις του Κώδικα Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας, που αναφέρουν ότι: «…Το ήθος, η αξιοπρέπεια και εντιμότητα, η διαγωγή, η συμπεριφορά και το επαγγελματικό επίπεδο των λειτουργών του Τύπου θα πρέπει να είναι της υψηλότερης δυνατής στάθμης…»

Όπως διευκρινίζει και πως ένας δημοσιογράφος δεν χρειάζεται να έχει επιστημονική ή άλλη ειδική κατάρτιση για το θέμα το οποίο καλύπτει δημοσιογραφικά ή το οποίο σχολιάζει με αρθρογραφία.

Ωστόσο, με αφορμή τα ερωτήματα που απευθύνονται προς την ίδια την ΕΔΔ για την αποστολή και τον ρόλο της, τόσο στην επιστολή της παραπονούμενης όσο και στις απαντήσεις της εφημερίδας «Ο Φιλελεύθερος», η Επιτροπή σημειώνει ότι, όπως απορρέει από το Καταστατικό και τον Κώδικα, προασπίζεται το δικαίωμα της Ελευθερίας της Έκφρασης, και ειδικότερα την ελευθερία έκφρασης των ΜΜΕ, και λειτουργεί στη βάση της αυτορρύθμισης των ΜΜΕ και των δημοσιογράφων, άρα δεν επιβάλλει ποινές, ούτε λογοκρίνει.

Με αφορμή ειδικότερα την απάντηση του Γιώργου Καλλινίκου, επισημαίνεται ότι η ΕΔΔ, στην οποία συμμετέχει και «Ο Φιλελεύθερος» δια του Συνδέσμου Εκδοτών, δεν είναι «δικαστήριο» ούτε και λειτουργεί ως τέτοιο έναντι των δημοσιογράφων και των ΜΜΕ.

Η Επιτροπή επιλαμβάνεται παραπόνων που δέχεται από πολίτες. Ενώ τα ΜΜΕ, ως εκ του Καταστατικού και του Κώδικα που έχουν προσυπογράψει, έχουν την υποχρέωση να συνεργάζονται με την Επιτροπή κατά τη διεξαγωγή των ερευνών της.

Η Επιτροπή ζητεί την άποψη του Μέσου προκειμένου να έχει ολοκληρωμένη εικόνα για το υπό συζήτηση δημοσίευμα/ανάρτηση/μετάδοση και δίνει λόγο και στον ίδιο τον δημοσιογράφο, προτού τοποθετηθεί. Η ΕΔΔ, ως εκ της αποστολής της, βρίσκεται στο πλευρό των δημοσιογράφων, των μέσων ενημέρωσης, και της ποιοτικής δημοσιογραφίας, και προασπίζεται όχι μόνο το δικαίωμα της ελευθερία της έκφρασης αλλά και την υποχρέωση τήρησης της δημοσιογραφικής δεοντολογίας.

Οι λεπτομέρειες στα εγκλήματα πρέπει να αποφεύγονται

Η Επιτροπή Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας αποφάσισε κατά πλειοψηφία ότι ρεπορτάζ του τηλεοπτικού σταθμού Alpha Κύπρου, με ημερομηνία προβολής 06 Δεκεμβρίου 2021, σχετικά με υπόθεση διπλής γυναικοκτονίας, παραβιάζει τον Κώδικα Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας και την πρόνοια των Γενικών Διατάξεων που αφορά στον χειρισμό θεμάτων βίας, εγκλημάτων και θανάτου.

Η Επιτροπή Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας εξέτασε παράπονο (35_08/12/2021) για ρεπορτάζ το οποίο μεταδόθηκε στο κεντρικό Δελτίο Ειδήσεων (ώρα 20:00) του τηλεοπτικού σταθμού Alpha Κύπρου, στις 06 Δεκεμβρίου 2021, και το οποίο αφορούσε στις αστυνομικές έρευνες για την υπόθεση της διπλής γυναικοκτονίας, που διαπράχθηκε τον περασμένο Νοέμβριο σε εξοχική κατοικία στο χωριό Αμίαντος.

Σύμφωνα με το παράπονο «στο ρεπορτάζ για την διπλή γυναικοκτονία υπήρχαν ανατριχιαστικές λεπτομέρειες, οι οποίες ήταν αχρείαστες», ενώ το ρεπορτάζ «μεταδόθηκε σε ώρα που παρακολουθούν παιδιά».

Κατά την απάντησή του, ο Διευθυντής Ειδήσεων και Ενημέρωσης του Alpha Κύπρου, Γιώργος Κασκάνης, αναφέρει πως «η συνολική κάλυψη του θέματος εστίασε κυρίως στην ανάδειξη του μεγάλου ζητήματος της γυναικοκτονίας το οποίο έχει πάρει στις μέρες μας τεράστιες διαστάσεις». Και προσθέτει: «Οι λεπτομέρειες του τραγικού συμβάντος αναδεικνύουν, κατά την άποψή μου, τόσο το προφίλ του δολοφόνου όσο και την ευθύνη της πολιτείας για αυστηρότατες ποινές. Με απλά λόγια, τα όσα ακούστηκαν στη συγκεκριμένη περίπτωση, δεν δικαιολογούν ΚΑΝΕΝΑ ελαφρυντικό για τον δράστη».

Επιπλέον αναφέρει πως «το εύρος των λεπτομερειών που δίνονται, θα είναι πάντα ένα μεγάλο κεφάλαιο συζήτησης. Το θέμα είναι στο πλαίσιο αυτής της συζήτησης να μην χάνουμε την ουσία και να παρουσιάζουμε αυτού του είδους τα συγκλονιστικά γεγονότα κατά τρόπο που να περνούν σχεδόν αδιάφορα. Στο βαθμό όμως που συγκεκριμένες αναφορές ενόχλησαν, έστω και ένα τηλεθεατή ο οποίος προέβη και στην καταγγελία, οφείλουμε να το λάβουμε σοβαρά υπόψη και να είμαστε ακόμα πιο προσεκτικοί στο μέλλον. Και αυτό θα πράξουμε.»

Η ΕΔΔ μελέτησε λεπτομερώς τόσο το ρεπορτάζ όσο και την απάντηση του μέσου.

Σε σχέση με το ρεπορτάζ, η Επιτροπή αποφάσισε κατά πλειοψηφία πως αυτό παραβιάζει τον Κώδικα Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας και πρόνοια στις Γενικές Διατάξεις:

«Οι λειτουργοί του Τύπου κατά την ενάσκηση του λειτουργήματός τους…

(β) …είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί και διακριτικοί στην παρουσίαση θεμάτων όπως η βία, το έγκλημα, τα σεξουαλικά παραπτώματα, ο ανθρώπινος πόνος και ο θάνατος, καθώς και πληροφοριών ή εικόνων που είναι επιβλαβείς ή μπορούν να προκαλέσουν πανικό ή φρίκη ή αποτροπιασμό, κυρίως στα παιδιά…»

Η Επιτροπή επισημαίνει ότι η αναφορά τόσων πολλών και τόσο λεπτομερών αναφορών στα όσα ακολούθησαν τη διάπραξη του εγκλήματος (όπως, μεταξύ άλλων, «…με τη βοήθεια του μικρού εκσκαφέα, μετέφερε τα πτώματα και τα έριξε το ένα πάνω στο άλλο…» και «…ομολογώντας, είπε πως την Χ… την είχε τυλίξει σε νάϋλον, καθώς αιμορραγούσε πολύ…») όχι μόνο δεν προσθέτουν οτιδήποτε στην ουσία του ρεπορτάζ, όπως την περιγράφει και ο Διευθυντής Ειδήσεων στην απάντησή του, αλλά αντίθετα προκαλούν φρίκη και αποτροπιασμό στο τηλεοπτικό κοινό, ιδιαίτερα δε στα παιδιά που παρακολουθούν.

Επιπρόσθετα, η Επιτροπή επισημαίνει πως το ρεπορτάζ περιελάμβανε πληροφορίες (όπως «…τις άκουσε να τον χλευάζουν και πώς κατάφεραν να τον κοροϊδέψουν αποσπώντας του χρήματα και ξεγελώντας τον… και τότε, όπως είπε, θόλωσε και τις σημάδεψε με το κυνηγετικό που κρατούσε…») οι οποίες αφορούσαν στην παρουσιαζόμενη ως αιτία της διπλής γυναικοκτονίας, με τρόπο που να μοιάζει ότι αποδίδει ελαφρυντικά στον καθ’ ομολογίαν δράστη, αλλά και να αιτιολογεί ένα έγκλημα, το οποίο, όπως και ο Διευθυντής Ειδήσεων επισημαίνει, προσλαμβάνει ολοένα και μεγαλύτερες διαστάσεις στην κοινωνία.

Προβληματικές θεωρεί η Επιτροπή και αναφορές όπως ότι «…συμφώνησαν να περάσουν μαζί κάποιες μέρες στο εξοχικό έναντι αμοιβής…» καθώς αυτές προσβάλλουν τα θύματα και επίσης μοιάζουν να δικαιολογούν τη γυναικοκτονία.

Είναι η θέση της ΕΔΔ ότι οι δημοσιογράφοι που χειρίζονται όχι απλώς ένα θέμα εγκλήματος αλλά ειδικότερα ένα θέμα γυναικοκτονίας, που έχει διάσταση η οποία ξεπερνά το όριο της έμφυλης καταπίεσης, πρέπει να λαμβάνουν σοβαρά υπόψη τις διαστάσεις του φαινομένου, τις κοινωνικές προεκτάσεις, και την ευθύνη του μέσου που όλα αυτά συνεπάγονται. Πολλαπλασιάζονται οι γυναίκες που δολοφονούνται από τον σύζυγο, εραστή, πατέρα, συγγενή, βιαστή τους, και σε αυτά τα εγκλήματα δεν υπάρχουν περιθώρια ψυχολογικοποίησης ή ρομαντικοποίησης.

Σε σχέση με την απάντηση του μέσου, η Επιτροπή στέκεται στην αναγνώριση ότι «στο βαθμό που συγκεκριμένες αναφορές ενόχλησαν, οφείλουμε να το λάβουμε σοβαρά υπόψη και να είμαστε ακόμα πιο προσεκτικοί στο μέλλον. Και αυτό θα πράξουμε». Και αυτό δεδομένης της αρχής της αυτορρύθμισης πάνω στην οποία βασίζεται και η λειτουργία της ΕΔΔ.

Δυσμενείς Διακρίσεις σε ρεπορτάζ

Η Επιτροπή Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας εξέτασε παράπονα (29_11/11/2021) σχετικά με το δημοσίευμα της δημοσιογράφου Αλεξίας Καφετζή στο 24h.com.cy με τίτλο «Μετακομίζει στην Κύπρο η Αφρική», που δημοσιεύθηκε στις 11/11/21 και αποφάσισε ομόφωνα πως το άρθρο παραβιάζει τον Κώδικα Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας και συγκεκριμένα την ειδική διάταξη 12. Δυσμενείς Διακρίσεις.

Σύμφωνα με τους παραπονούμενους το άρθρο «περιέχει στοιχεία ρατσιστικής ρητορικής καθώς και ανακρίβειες που της παρουσιάζει ως γεγονότα». Αναφέρεται επίσης πως ως έντονα ρατσιστικές ξεχωρίζουν οι εκφράσεις: «Όπου κοιτάξει κανείς το βλέμμα του θα δει εκπροσώπους της μαύρης φυλής να κυκλοφορούν άσκοπα» και «Μεγάλες περιοχές της Κύπρου θυμίζουν Αφρική, αφού εκεί κυριαρχεί η μαύρη φυλή.».

Στην απάντησή της η Αλεξία Καφετζή αναφέρει πως δεν μπορεί να έχει ρατσιστικές τάσεις, μιας και η ίδια είναι μέλος μειονοτικής ομάδας, αφού ανήκει στην μαρωνίτικη κοινότητα της Κύπρου και πως συνεργάζεται και συναναστρέφεται προσωπικά επί καθημερινής βάσης με αλλοδαπούς μιας και ενοικιάζει σπίτι σε άτομα που κατάγονται από το Κόγκο. Όσον αφορά τις εκφράσεις που χρησιμοποιεί στο άρθρο αναφέρει πως τις χρησιμοποιήσαν για να περιγράψουν πραγματικότητες και καταστάσεις που βιώνουν καθημερινά πολλοί κάτοικοι συγκεκριμένων περιοχών. Και προσθέτει: «Σε καμία περίπτωση δεν ήταν στις προθέσεις μας να εξωθήσουμε ή να καλλιεργήσουμε ρατσιστικές συμπεριφορές».

Εξετάζοντας τα δεδομένα που είχε στα χέρια της η Επιτροπή αποφάσισε ομόφωνα πως το άρθρο παραβιάζει τον Κώδικα Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας και συγκεκριμένα την Ειδική Διάταξη 12. Δυσμενείς Διακρίσεις, που σύμφωνα με την οποία

«Τα Μ.Μ.Ε. αποφεύγουν οποιαδήποτε απ’ ευθείας ή άλλη αναφορά ή ενέργεια εναντίον προσώπου η οποία περιέχει στοιχεία προκατάληψης με βάση στη φυλή, το χρώμα, τη γλώσσα, τη θρησκεία, τις πολιτικές ή άλλες πεποιθήσεις, την εθνική ή κοινωνική προέλευση, την περιουσία, την καταγωγή, το φύλο και το προσωπικό καθεστώς, περιλαμβανομένης της φυσικής ή διανοητικής ασθένειας ή αναπηρίας. Ο χλευασμός, η διαπόμπευση και ο διασυρμός ατόμων ή ομάδων είναι ανεπίτρεπτος».

Η Επιτροπή επισημαίνει παράλληλα πως «συνακόλουθο του χειρισμού θεμάτων μετανάστευσης και ασύλου από τα ΜΜΕ με τρόπο που εμπεριέχει προκατάληψη που αφορά στις προαναφερθείσες ιδιότητες είναι η δημιουργία ξενοφοβικών αισθημάτων, γεγονός που επιτείνει τα κοινωνικά φαινόμενα τα οποία έχουν τη γενεσιουργό τους αιτία στη μη ανοχή της διαφορετικότητας».

Η Επιτροπή τονίζει πως «Κάθε δημοσιογράφος που σέβεται την ιδιότητά του και έχει συναίσθηση της αποστολής του οφείλει συνειδητά να μεριμνά ώστε να μην υπεισέρχονται με κανένα τρόπο στην εργασία του στοιχεία προκατάληψης εναντίον των μεταναστών και ταυτόχρονα να υποδεικνύει και τις θετικές πτυχές της παρουσίας τους στην Κύπρο.

Γι’ αυτό θα πρέπει να λαμβάνει συνεχώς υπόψη ότι το θέμα δεν είναι μονοδιάστατο αλλά σύνθετο και δεν πρέπει να τυγχάνει απλουστευτικής προσέγγισης που οδηγεί στη ξενοφοβία».

Ως εκ τούτου η Επιτροπή καλεί τους δημοσιογράφους να αποφεύγουν τον εντυπωσιασμό και τη δημιουργία συναισθημάτων φόβου, πανικού ή ανησυχίας για τις επιπτώσεις από τη μετανάστευση, αν δεν υπάρχει σοβαρή και βάσιμη τεκμηρίωση για τους προβαλλόμενους ισχυρισμούς.

Η Επιτροπή υπενθυμίζει ότι σύμφωνα με το Καταστατικό της ΕΔΔ σημείο 21

«Το καθ’ ου η απόφαση μέλος των Μ.Μ.Ε. υποχρεούται να δημοσιοποιήσει τη σχετική απόφαση της Επιτροπής και να προβεί στις αναγκαίες θεραπείες που αποφασίζει η Επιτροπή».

Καμία παραβίαση στο άρθρο της Avant Garde

Η Επιτροπή Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας εξέτασε παράπονο (26_20/09/21) για δημοσίευμα της Avant Garde στις 19/9/2021, με τίτλο «Ο Μάριος Ματσάκης δεν είναι πια το poster boy των ψεκασμένων».

Σύμφωνα με τον παραπονούμενο, η χρήση του όρου «ψεκασμένοι» «δεν επιτρέπεται και αποτελεί ρητορική μίσους και μισαλλοδοξία η χρήση τέτοιου όρου για να αναφερθεί κάποιος στα άτομα τα οποία επιλέγουν να μην εμβολιαστούν».

Στην απάντησή του το μέσο αναφέρει πως «από πλευράς μας θεωρούμε ότι η χρήση της λέξης “ψεκασμένοι” δεν μπορεί να χαρακτηριστεί ως “ρητορική μίσους” ή “μισαλλοδοξία” και σας βεβαιώνουμε ότι οπωσδήποτε δεν αφορά σε άτομα που επέλεξαν να μην εμβολιαστούν, κάτι που είναι εξάλλου και νόμιμο δικαίωμά τους (…)». Και εξηγεί: « Στην περίπτωση του αρθρογράφου μας, και με πλήρη γνώση ότι η Κυπριακή Κυβέρνηση δεν εξαναγκάζει αλλά προτείνει τον εμβολιασμό, θα λέγαμε ότι η χρήση της λέξης δεν αφορά στον άνθρωπο που επέλεξε να μην εμβολιαστεί παρά μάλλον στον άνθρωπο που διαδίδει ψευδείς ειδήσεις και πληροφορίες συνωμοσιολογικού χαρακτήρα για τον εμβολιασμό». Παράλληλα σημειώνει πως «θα θέλαμε να σας βεβαιώσουμε ότι σεβόμαστε και προάγουμε τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις βασικές ελευθερίες όλων, παρόλα αυτά στηρίζουμε το δικαίωμά μας, ως λειτουργοί του Τύπου, να σχολιάζουμε μέσω της αρθρογραφίας -είτε αυτή συμπεριλαμβάνει λέξεις της αργκό είτε όχι- τάσεις και συμπεριφορές που στηρίζουν και υποβοηθούν την διάδοση ψευδών και αντι-επιστημονικών πληροφοριών. Πόσο μάλλον δε όταν, στην προκειμένη, οι συμπεριφορές αυτές τάσσονται εναντίον της ασφάλειας και την υγείας των πολιτών σε μία δύσκολη περίοδο όπως αυτή που διανύουμε».

Εξετάζοντας τα δεδομένα η Επιτροπή Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας αποφάσισε κατά πλειοψηφία ότι δεν υπάρχει παραβίαση του Κώδικα Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας.
Η Επιτροπή επισημαίνει πως δεν έχει εντοπίσει ρητορική μίσους στο άρθρο και πως είναι αντιληπτή η διάσταση της σάτιρας, αλλά το χιούμορ που χρησιμοποιεί έχει κάποια δόση υπερβολής.

Υπήρξε ωστόσο και η άποψη ότι η χρήση του όρου «ψεκασμένος» είναι σαν βρισιά, πως δεν είναι σωστό να χρησιμοποιείται, καθώς δεν είναι ο καλύτερος τρόπος να διαχειριστεί κανείς αύτη την κατάσταση που ζούμε. Παρόλα αυτά η Επιτροπή αναφέρει πως το μέσο το αντιλαμβάνεται αυτό, γι’ αυτό και έδωσε μια συνειδητοποιημένη απάντηση και τονίζει πως αν ο διαχωρισμός που γίνεται στην απάντηση ήταν σαφής και στο άρθρο δεν θα υπήρχε παράπονο.

Η Επιτροπή τονίζει πως τα Μέσα θα πρέπει να είναι πιο προσεχτικά και καλό θα ήταν να αποφεύγουν τη χρήση όρων όπως «ψεκασμένοι» που μπορεί να προκαλέσουν το δημόσιο αίσθημα. Εξάλλου, η δημοσιογραφία δεν θα πρέπει να ενισχύει τον διαχωρισμό και την κατηγοριοποίηση των ανθρώπων ή να συμβάλει στη δημιουργία στρατοπέδων.

Ανεπίτρεπτος ο διασυρμός και η διαπόμπευση ομάδας ανθρώπων

Η Επιτροπή Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας εξέτασε, στη συνεδρίασή της στις 15 Σεπτεμβρίου 2021, παράπονο (21_09/07/21) εναντίον του «Φιλελευθέρου» σχετικά με είδηση/ρεπορτάζ που δημοσιεύθηκε στις 9 Ιουλίου 2021 με τίτλο «Τηλλυρία: Οι συνεχόμενες αφίξεις λαθρομεταναστών ανεβάζουν τους τόνους», καθώς και για την αναδημοσίευση του εν λόγω κειμένου από το «Pafos Net», την ίδια ημερομηνία, αλλά με τίτλο «Παράγινε το κακό: Και νέα φουρνιά λαθρομεταναστών στην Τηλλυρία. Οργή μεταξύ των κατοίκων».

Σύμφωνα με τους δύο παραπονούμενους, στο ρεπορτάζ χρησιμοποιούνται όροι μειωτικοί για μια μερίδα ανθρώπων και οι χαρακτηρισμοί αυτοί μπορεί να οδηγήσουν στην «διαπόμπευση και τον διασυρμό ομάδας ανθρώπων» και στην ξενοφοβία.

Η Επιτροπή συζήτησε το παραπονο και την απάντηση του Φιλελευθέρου, και αποφάσισε κατά πλειοψηφία πως στο αρχικό ρεπορτάζ της εφημερίδας εντοπίζεται παραβίαση του Κώδικα Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας, σε σχέση με την παρακάτω διάταξη:

1. ΔΥΣΜΕΝΕΙΣ ΔΙΑΚΡΙΣΕΙΣ

Τα Μ.Μ.Ε. αποφεύγουν οποιαδήποτε απ’ ευθείας ή άλλη αναφορά ή ενέργεια εναντίον προσώπου η οποία περιέχει στοιχεία προκατάληψης με βάση στη φυλή, το χρώμα, τη γλώσσα, τη θρησκεία, τις πολιτικές ή άλλες πεποιθήσεις, την εθνική ή κοινωνική προέλευση, την περιουσία, την καταγωγή, το φύλο και το προσωπικό καθεστώς, περιλαμβανομένης της φυσικής ή διανοητικής ασθένειας ή αναπηρίας. Ο χλευασμός, η διαπόμπευση και ο διασυρμός ατόμων ή ομάδων είναι ανεπίτρεπτος.

Η παραβίαση της συγκεκριμένης διάταξης του Κώδικα εντοπίζεται στη χρήση της λέξης «λαθρομετανάστες», η οποία αναφερόταν αρχικά στον τίτλο του δημοσιεύματος. Κατά τη συζήτηση επισημάνθηκε ότι ο Φιλελεύθερος αυτορρυθμίστηκε, καθώς η συγκεκριμένη λέξη αντικαταστάθηκε με τον όρο «άτυποι μετανάστες» στο ρεπορτάζ που είναι αναρτημένο στην ιστοσελίδα της εφημερίδας, γεγονός που χαιρετίζει η Επιτροπή.

Σε σχέση με την αναδημοσίευση του κειμένου από το Pafos Net, η Επιτροπή δεν έλαβε καμία απάντηση από το διαδικτυακό μέσο, παρά την ηλεκτρονική επιστολή που απηύθυνε στο μέσο, αλλά και παρά τα επανειλημμένα ηλεκτρονικά μηνύματα που ακολούθησαν.

Η ΕΔΔ αποφάσισε ομόφωνα ότι το Pafos Net προχώρησε σε μία ακόμα παραβίαση του Κώδικα Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας, με την μη ανταπόκρισή του και την απουσία απάντησης στο παράπονο εναντίον του. Η παραβίαση αφορά στις Γενικές Διατάξεις του Κώδικα, που αναφέρουν επί λέξει:

«Ο παρών Κώδικας εφαρμόζεται επί όλων των Μέσων Μαζικής ενημέρωσης (Εντύπων και Ηλεκτρονικών, περιλαμβανομένων των διαδικτυακών, Κρατικών, Ημικρατικών ή Ιδιωτικών κ.ά) και των λειτουργών των.
Τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης και οι Λειτουργοί των αναλαμβάνουν την υποχρέωση να συνεργάζονται με την Επιτροπή κατά τη διεξαγωγή των ερευνών της.
Η μη συνεργασία τους συνιστά παραβίαση του παρόντα Κώδικα.»

Παράλληλα, η Επιτροπή υπενθυμίζει την πρόνοια του Καταστατικού της που αναφέρει πως ναι μεν λειτουργεί στη βάση της αυτορρύθμισης και δεν επιβάλλει οποιαδήποτε ποινή ούτε επιδικάζει αποζημιώσες, αλλά: «Οι αποφάσεις και τα πορίσματα της Επιτροπής δημοσιοποιούνται. Το καθ’ ου η απόφαση μέλος των Μ.Μ.Ε. υποχρεούται να δημοσιοποιήσει τη σχετική απόφαση της Επιτροπής και να προβεί στις αναγκαίες θεραπείες που αποφασίζει η Επιτροπή.»

Ταυτόχρονα, η ΕΔΔ υπενθυμίζει, με αφορμή το παράπονο, ότι κατά την κάλυψη θεμάτων που αναφέρονται στη μετανάστευση, δημοσιογράφοι και ΜΜΕ οφείλουν να επιδεικνύουν συμπάθεια προς τους ανθρώπους που αναγκάζονται να διακινδυνέψουν ακόμα και τη ζωή τους στην αναζήτηση ενός καλύτερου αύριο, αλλά και να προβάλλουν την υποχρέωση του κράτους να τους παρέχει βοήθεια και προστασία.

Υπενθυμίζει ακόμα ότι η Δημοσιογραφική Δεοντολογία επιβάλει τη χρήση νομικά ορθής ορολογίας για τα θέματα μετανάστευσης, όπως επιβάλλει και την αποφυγή γραφής, η οποία μπορεί να θεωρηθεί ότι συμβάλλει στην καλλιέργεια ρατσιστικής νοοτροπίας στην κοινωνία και το κοινό.

Σεξιστικό το εξώφυλλο του περιοδικού Capuccino

Η Επιτροπή Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας εξέτασε το παράπονο 24_12/08/21 για εξώφυλλο του περιοδικού Capuccino (ημερομηνίας 07/08/2021) το οποίο διανέμεται με την εφημερίδα Πολίτης κάθε Σάββατο. Το εξώφυλλο απεικόνιζε μια ημίγυμνη γυναίκα, η οποία καλύπτει μέρη του σώματός της με τα μαλλιά της, να κάθεται πάνω σε μία συσκευή τηλεόρασης. Ο τίτλος ήταν «Τα Απολύτως Απαραίτητα», χωρίς υπότιτλο, ενώ με ανάγνωση ρεπορτάζ που φέρει τον ίδιο τίτλο, στο εσωτερικό του περιοδικού, αντιλαμβανόταν ο αναγνώστης ότι αυτό αναφερόταν στα καλοκαιρινά προγράμματα των τηλεοπτικών σταθμών.

Ο παραπονούμενος ανέφερε στην επιστολή του ότι η ανήλικη κόρη του αγόρασε την εφημερίδα με το περιοδικό, και διερωτήθηκε γιατί η κοπέλα στο εξώφυλλο είναι γυμνή. Ο ίδιος θεωρεί ότι το εξώφυλλο ήταν σεξιστικό, υποτιμητικό για το γυναικείο φύλο και ακατάλληλο για ανηλίκους.

Η ΕΔΔ αποφάσισε κατά πλειοψηφία ότι το εξώφυλλο του περιοδικού Capuccino είναι σεξιστικό και παραβιάζει:

α) το σημείο 12 του Κώδικα Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας, που αναφέρει ότι: «Τα Μ.Μ.Ε. αποφεύγουν οποιαδήποτε απ’ ευθείας ή άλλη αναφορά ή ενέργεια εναντίον προσώπου η οποία περιέχει στοιχεία προκατάληψης με βάση το φύλο.»

β) τις Γενικές Διατάξεις του Κώδικα, στο σημείο που αναφέρουν ότι:

«Οι λειτουργοί των ΜΜΕ, κατά την ενάσκηση του λειτουργήματός τους, σέβονται και προάγουν τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις βασικές ελευθερίες όλων…»

Η απόφαση λήφθηκε ερήμην, εφόσον είχε παρέλθει η περίοδος 15 ημερών, που δίδεται στα ΜΜΕ, σύμφωνα με το Καταστατικό της ΕΔΔ, για άσκηση του δικαιώματος για απάντηση. Σημειώνεται πως η απάντηση του Μέσου εστάλη στην ΕΔΔ μία ημέρα μετά την λήψη της παρούσας απόφασης.

Η ΕΔΔ επισημαίνει ότι η απόφασή της ουδεμία σχέση έχει με πουριτανικές αντιλήψεις ούτε και αποτελεί δείγμα σεμνοτυφίας. Αντιθέτως εστιάζει στην μονοδιάστατη θεώρηση του γυναικείου φύλου, που το περιορίζει σε ρόλους αναχρονιστικούς και συχνά προσβλητικούς (π.χ. «γυναίκα σεξουαλικό αντικείμενο»).

Τέτοιου είδους απεικονίσεις αντανακλούν και προάγουν ξεπερασμένες αντιλήψεις για τους ρόλους των δύο φύλων και δυναμιτίζουν την παρουσία και την προβολή ανδρών και γυναικών στη δημόσια σφαίρα. Επιπρόσθετα, θεωρεί πως με αυτή την πρακτική, τα ΜΜΕ συντηρούν και αναπαράγουν έμφυλα στερεότυπα, και ενισχύουν συγκεκριμένες προσδοκίες για το ανθρώπινο σώμα.

Η Επιτροπή διαπιστώνει ότι η δημοσίευση γυμνών σωμάτων, κατά κανόνα γυναικείων, και συνήθως άσχετων με το περιεχόμενο του θέματος, εξακολουθεί να αποτελεί μια παγιωμένη πρακτική στα ΜΜΕ. Υπενθυμίζει, παράλληλα, παλαιότερες απόφάσεις της, που αφορούσαν στην πρακτική που ακολουθούν κυρίως αθλητικοί ιστότοποι και εφημερίδες, με τη δημοσίευση φωτογραφιών γυμνών γυναικών, να συνοδεύουν κείμενα, τίτλους και λεζάντες με σεξουαλικά υπονοούμενα.

Λόγω ακριβώς της γενικευμένης έκτασης του φαινομένου, η ΕΔΔ αποφάσισε να θέσει γενικότερα το θέμα και καλεί τα ΜΜΕ να επανεξετάσουν τέτοιες προβληματικές πρακτικές. Το περιεχόμενο αυτών των δημοσιεύσεων λειτουργεί αντίθετα με τις προσπάθειες για την καταπολέμηση των έμφυλων στερεοτύπων, την προστασία των δικαιωμάτων των γυναικών και την προώθηση της ισότητας των φύλων σε όλους τους τομείς.